Month: Նոյեմբեր 2024

Պրիզմա կոչվում է այն բազմանիստը, որի երկու նիստերը զուգահեռ հարթություններում ընկած հավասար բազմանկյուններ են, իսկ մնացած նիստերը զուգահեռագծեր են:

Զուգահեռ հարթություններում գտնվող հավասար նիստերը կոչվում են պրիզմայի հիմքեր, իսկ մնացած նիստերը՝ կողմնային նիստեր:

Հիմքերից կախված պրիզմաները լինում են եռանկյուն՝

քառանկյուն՝

վեցանկյուն և այլն

Եթե պրիզմայի կողմնային կողերը ուղղահայաց են հիմքերին, ապա այն կոչվում է ուղիղ պրիզմա: Այդպիսին են վերևի նկարներում ցուցադրված բոլոր պրիզմաները:

Հակառակ դեպքում, երբ կողմնային կողերը ուղղահայաց չեն հիմքերին, պրիզման կոչվում է թեք:

Պրիզման կոչվում է կանոնավոր, եթե նրա հիմքերը կանոնավոր բազմանկյուններ են:

n-անկյուն պրիզման ունի 3n կող, 2n գագաթ, n+2 նիստ, ընդ որում՝ նիստերից 2-ը հիմքերն են, իսկ n-ը՝ կողմնային նիստերը։

Առաջադրանքներ․

1)Քանի՞ նիստ ունի յոթանկյուն պրիզման:
7+2=9

2)Գտեք վեցանկյուն պրիզմայի կողերի, գագաթների, նիստերի թվերը:
կողմեր6*3=18 գագաթներ6*2=12 նիստեր6+2=8

3)Կարո՞ղ է պրիզմայի կողերի թիվը լինել՝
ա) 13
ոչ
բ) 14
ոչ
գ) 18
այո

4)Ի՞նչ բազմանկյուն է պրիզմայի հիմքը, եթե պրիզման ունի 
ա) 18 կող
6 անկյուն
բ) 24 կող
8 անկյուն
գ) 9 նիստ
7 անկյուն

5)Կարո՞ղ է պրիզմայի նիստերի թիվը լինել՝
ա) 13
այո
բ) 14
այո
գ) 18
այո

6)Պրիզմայի գագաթների և կողերի թվերի գումարը 30 է: Քանի՞ նիստ,կող և գագաթ ունի այդ պրիզման:
5n=30
n=6
նիստ=8
կող=18
գագաթ=12

Հարցեր

1.Հետևյալ  նյութերից   առանձնացրեք  հիմքերը նշեք  յուրաքանչյուրի   անվանումը.  HNO₃,  Na₂O,  Ca(OH)₂, AgNO₃,  BaO,  HCl, CO₂, Al₂O₃, NaHCO₃, Fe(OH)₂ , K₂SiO_3, NaCl, H₂SO₄, MgO, NaOH, H₃PO₄, SO₃, CaCl₂, CuSO₄, Al(OH)₃

2. Հաշվի՛ր տրված նյութի մոլային զանգվածը

 Որոշե՛ք թթու առաջացնող տարրի օքսիդացման աստիճանը հետևյալ թթուներում. HNO2, H2SiO3, HNO3, HCIO4, H3PO4

. HNO₂: Նիտրոզ թթվի մեջ ազոտի օքսիդացման աստիճանը +3 է։

• H₂SiO₃: Սիլիցիումի օքսիդացման աստիճանը +4 է։

• HNO₃: Նիտրաթթվի մեջ ազոտի օքսիդացման աստիճանը +5 է։

• HClO₄: Քլորի օքսիդացման աստիճանը +7 է։

• H₃PO₄: Ֆոսֆորի օքսիդացման աստիճանը +5 է։

3. Հիմքեր կամ հիդրօքսիդներ — https://www.imdproc.am/p/qimia/8-dasaran/anorganakan-miacutyunneri-daseri-veraberyal-giteliqneri-amrapndum-13061/oqsidner-himqer-qimiakan-hatkutyunnery-13062/re-ef730692-177f-4e4b-b39b-8b004a58c677

Տնային

Սովորել

Նշվածներից առանձնացրու՛ հարցի ճիշտ պատասխանները: 

1.Թթուներ, որոնք հանդիպում են սննդամթերքում`

• ֆոսֆորական թթու
• քացախաթթու
• ծծմբական թթու
• կիտրոնաթթու

• Քացախաթթու (օգտագործվում է որպես սննդի համեմունք և կոնսերվանտ)

• Կիտրոնաթթու (օգտագործվում է որպես համեմունք և կոնսերվանտ)

Ֆոսֆորական թթու նույնպես կարող է որոշակիորեն կիրառվել սննդի մեջ, հիմնականում խմիչքներում։

Թթուների հետևյալ շարքից առանձնացրե՛ք միահիմն, երկհիմն և եռահիմն թթուները. HCIO2, H2SO3, HCIO3, H2CrO4, H3AsO4, HBr, H2S, H3PO4 

Միահիմն թթուներ՝

• HCIO₂

• HCIO₃

• HBr

• Երկհիմն թթուներ՝

• H₂SO₃

• H₂CrO₄

• H₂S

• Եռահիմն թթուներ՝

• H₃AsO₄

• H₃PO₄

Դասարանական

1.Հետևյալ  նյութերից   առանձնացրեք  թթուները նշեք  յուրաքանչյուրի   անվանումը.  HNO₃ ( ազոտական թթու) ,  Na₂O,  Ca(OH)₂, AgNO₃,  BaO,  HCl ( աղաթթու),CO₂, Al₂O₃, NaHCO₃, Fe(OH)₂, K₂SiO_3, NaCl, H₂SO₄ ( ծծմբաթթու), MgO, NaOH, H₃PO₄ ( Ֆոսֆորական թթու), SO₃, CaCl₂, CuSO₄, Al(OH)₃. 

2. Բերված շարքից՝ HNO3, NH3, NaCl, HCl, H2CO3, HBr, H2O ընտրի՛ր միահիմն թթվածնային թթվի բանաձևը:

Պատ. ՝ HNO₃

3.Որքա՞ն է թթվածնի զանգվածային բաժինը (%) ծծմբային թթվի մոլեկուլում:

Թթվածնի զանգվածային բաժինը ծծմբային թթվի մոլեկուլում մոտավորապես 65.31 % է:

Թթուներ

Տնային 

1. Պատմի՛ր ջրածնի ստացման փորձի մասին:

Լաբորատոր պայմաններում ջրածին են ստանում որոշ մետաղների և թթուների (նպատակահարմար է՝ ցինկի ու աղաթթվի) փոխազդեցությունից:

Zn+2HCl=ZnCl2+H2

Գոյություն ունեն սարքեր, որոնց միջոցով ջրածին կարելի է ստանալ ընդհատումներով,այսինքն՝ ցանկացած պահի քիմիական ռեակցիան հնարավոր է դադարեցնել և ապա՝ կրկին վերսկսել:

Այդպիսի սարքերից են Կիպի ապարատը և ընդհատումներով ջրածին ստանալու փոքր սարքը:

2. Սովորի՛ր

3. Հարցեր.Կազմի՛ր այն ռեակցիաների հավասարումները, որոնցով կարելի է ստանալ հետևյալ օքսիդները. CO2, Al2O3, Li2O , CaO, MgO, CuO:

օրինակ՝ C+O2=CO2

4AI+3О2= 2Ai2O3

4LI + O2 = 2LI2O

CaO=Ca+O2

MgO=Mg+O2

CuO=Cu+O2

4.  Որքա՞ն   է   ոսկու   ձուլակտորի   զանգվածը,  որի   ծավալը   2 սմ3  է , իսկ  ոսկու խտությունը  19,3 գ/սմ3 է:

Ոսկու խտությունը՝ ρ=19.3գ/սմ³

ծավալը՝ v=2սմ³

իսկ զանգվածը հավասար է՝ m=ρv հետևաբար. m=19,3*2=38,6գրամ

Պատ.՝ Ոսկու ձուալկտորի զանգվածը՝ 38.6 գրամ է.

Դասարանական

1.Հետևյալ  նյութերից   առանձնացրեք  թթուները նշեք  յուրաքանչյուրի   անվանումը.  HNO₃ ( ազոտական թթու) ,  Na₂O,  Ca(OH)₂, AgNO₃,  BaO,  HCl ( աղաթթու),CO₂, Al₂O₃, NaHCO₃, Fe(OH)₂, K₂SiO_3, NaCl, H₂SO₄ ( ծծմբաթթու), MgO, NaOH, H₃PO₄ ( Ֆոսֆորական թթու), SO₃, CaCl₂, CuSO₄, Al(OH)₃. 

2. Բերված շարքից՝ HNO3, NH3, NaCl, HCl, H2CO3, HBr, H2O ընտրի՛ր միահիմն թթվածնային թթվի բանաձևը:

NO₃^-1, Ce^-1, Be^-1.

3.Որքա՞ն է թթվածնի զանգվածային բաժինը (%) ծծմբային թթվի մոլեկուլում:

Թթվածնի զանգվածային բաժինը ծծմբային թթվի մոլեկուլում մոտավորապես 58.5% է։

Թթուներ

Կատարել Է. Ղազարյանի դասագրքից. էջ177-178 խնդիրներ29․30,31,32,33,37-ից մինչև 46-ը

29.

m-3 կգ            |  a=F/m=6Ն/3կգ=2մ/վ²

F-6Ն              |

—————-

a-?

30.

m-60տ=60000կգ         |  a=F/m=90000Ն/60000կգ=1.5մ/վ²

F-90կՆ=90000Ն         |

—————

a-?

31.

a-2մ/վ²         |  m=F/a=6000Ն/2մ/վ²=3000կգ կամ 3տ

F-6կՆ=6000      |

—————

m-?

32.

a-0,2մ/վ²    |  F=m·a=200կգ·0,2մ/վ²=40Ն

m-200կգ      |

—————

F-?

33.

a-8մ/վ²         |  m=F/a=2Ն/8մ/վ²=0.25կգ

F-2Ն           |

—————

m-?

37.

F₁-60Ն        | m=F₁/a₁=60Ն/8մ/վ²=7,5կգ

a₁-8մ/վ²       | F₂=a₂·m=2մ/վ²·7,5կգ=15Ն

a₂-2մ/վ²      |

————

m-?,F₂-?

38.

m₁-10կգ        | m=m₁·a₁=10կգ/2մ/վ²=20Ն

a₁-2մ/վ²       | a₂=F/m₂=20Ն/5կգ=4մ/վ²

m₂-5կգ

———–

F-?,a₂-?

39.

600/400=1.5

40.

F₁-40Ն        | m=F₁/a₁=40Ն/0.8մ/վ²=50կգ

a₁-0.8մ/վ²       | F₂=a₂·m=0.15մ/վ²·50կգ=7.5Ն

a₂-0.15մ/վ²      |

————

m-?,F₂-?

41.

a-1,2մ/վ²    |  F=m·a=100կգ·1,2մ/վ²=120Ն

m-100կգ      | F=F+F_շ=120Ն+50Ն=120Ն

F_շ-50Ն       |

————

F-?

42.

m-2տ=2000կգ        |  a=-10/40=-0.25մ/վ²

v₀-36կմ/ժ=10մ/վ    |  F₂=m·a=2000կգ·(-0,25մ/վ²)=-500Ն

v_f-0մ/վ            |  F₁=-F₂=500Ն

t-40վ              |

—————

F-?

44.

F₁-3Ն     | F₁=-F₂=-3Ն

————

F₂-?

46.

50+(-50)=0

1․Ի՞նչ է ուսումնասիրում մեխանիկայի  <<դինամիկա>> բաժինը։

Այն ուսումնասիրում է տարբեր շարժումների առաջացման և փոփոխման պատճառները:

2․Նյուտոնի առաջին օրենքի ձևակերպումը:

Մարմինը պահապանում է իր դադարի կամ ուղղաձիգ հավասարաչափ շարժման վիճակը, եթենրա վրա այլ մարմիններ չեն ազդում կամ դրանց ազդեցությունները հավասարակշռված են:

3․Ի՞նչն է մարմնի արագության փոփոխության պատճառը:

Մարմնի արագության փոփոխության պատճառը ուժն է

4․Նյուտոնի երկրորդ օրենքի ձևակերպումը,գրել բանաձևը

Մարմնի արագացումը ուղիղ համեմատական է մարմնի ուժին և հակադարձ համեմատական զանգվածին:

F=m·a

5․Ո՞ր դեպքում է մարմինը շարժվում արագացմամբ:

եթե նրա արագությունը փոփոխվում է այսինքն կամ արագանում կամ դանդաղանում

6․Բերել մարմինների փոխազդեցության օրինակներ

Օրինակ՝ երկու մագնիսների միջև գործող ուժը

7․Նյուտոնի երրորդ օրենքի ձևակերպումը,գրել բանաձևը

Երկու մարմիններ իրար հետ փոխազդում են մոդուլով հավասար և ուղղությամբ հակառակ ուժերով:

F₁(վեկտորական)=-F₂(վեկտորական)

1.Որ շարժումն են  անվանում   շրջանագծային հավասարաչափ շարժում:

երբ մարմինը շարժվում է շրջանագծի շուրջ հավասար արագությամբ

2.Ինչ ուղղություն ունի արագությունը շրջանագծային հավասարաչափ շարժման դեպքում:բերել օրինակներ

Այն միշտ ուղղված է դեպի նյութական կենտրոն: Օրինակ՝ ավտոմեքենա, որը շրջում է

3.Ինչ է պտտման պարբերությունը:

ժամանակը, որի ընթացքում մարմինը կատարում է մեկ պտույտ

4.Ինչ է պտտման հաճախությունը,և որն է նրա միավորը:

պտույտների քանակը մեկ վայրկյանում միավորը՝1վ^-1

5.Գրել և բացատրել պտտման պարբերության և հաճախության կապն արտահայտող բանաձևը:

f=1/T

T=1/f

6.Ինչպես կարելի է հաշվել շրջանագծով հավասարաչափ շարժվող մարմնի արագությունը,եթե հայտնի են շրջանագծի շառավիղը և պտտման պարբերությունը կամ պտտման հաճախությունը։

Այն կարելի է որոշել v=s/t բանձևով, որտեղ արդեն t=T, s=2πr  և այսպիսով բանաձևը դառնում է՝v=2πr/T

Լեոնարդո դա Վինչի (1452–1519) իտալացի ծագումով համաշխարհային մեծ արվեստագետ, գիտնական, մի շարք ոլորտների երևելին էր՝ ճարտարապետություն, քիմիա, մաթեմատիկա, մեխանիկա, կենսաբանություն, հենասպորտ, երաժշտություն ու այլն։ Նա համարվում է Հ Renaissance դարաշրջանի ամենահսկայական դեմքերից մեկը։

Արվեստը և ժառանգությունը

Լեոնարդոյի արվեստի հիմնական բնույթը բնութագրվում է ներդաշնակության, հորիզոնական ու ուղղահայաց ձևերի կիրառմամբ։ Նրա առավել հայտնի կտավներից է «Մոնա Լիզա», որը խորհրդանշում է գեղեցկության ու միստիկական հավասարակշռության միության անարատ պատկեր։ Լեոնարդոն նաև ստեղծել է «Վերջին ընթրիքը» (1495-1498), որը համարվում է առասպելական կերպարների մաստերփիես, որտեղ տեսանելի է խորը հոգեբանական վերլուծություն։

Գիտական ուսումնասիրությունները

Լեոնարդոն հայտնի էր իր շուտով հայտնաբերված ու առաջադեմ գաղափարներով։ Նա դավաճանել էր «գիտության սահմանները», որովհետև, ի տարբերություն շատ գիտնականների, փորձել էր փորձարկումներ կատարել՝ չսահմանափակվելով միայն տեսական ուսումնասիրությամբ։ Նրա քանդակագործական ու ֆիզիկական ձևերի նկատմամբ հետաքրքրությունը և արվեստի միջոցով մանիպուլյացիաները հաճախ լցված էին բնագիտական մոտեցումներով։

Լեոնարդոն թողեց բազմաթիվ կտավներ, նկարներ, մեքենաների նախագծեր, բայց հաճախ նրա ձեռագիրները ոչ բոլորն են բացահայտվել։ Նրա տարբեր գաղափարները ներառում էին օդանավերի (որտեղ նա նկարագրում էր թռչելու համար միտքը), զրահապատ տանկեր, հիդրավլիկ սարքեր և նույնիսկ միկրոսկոպիկ դիտարկումներ։

ժառանգություն

Լեոնարդո դա Վինչին մի մարդու է դարձել, ով համակցել էր արվեստը, գիտությունը և բանականությունը։ Այսօր նրա նկարները և ստեղծագործությունները մնում են արվեստի աշխարհի ամենագեղեցիկ և ճանաչված նմուշները։

Նոր մշակույթի առաջացման պատմական պայմանները:
Վերածննդի մշակույթի առաջացումը կապված էր քաղաքների և ապրանքադրամական հարաբերությունների զարգացման հետ։ Քաղաքների հարուստ առևտրականներն ու արհեստավորները իրենց հարստության մի մասը ծախսում էին շքեղ պալատներ, շենքեր կառուցելու, երեխաներին կրթության տալու համար։ Աճեց մի շարք մասնագետների՝ ճարտարապետ, ճարտարագետ, նկարիչ, ուսուցիչ, պահանջարկը։ Մինչև նոր մշակույթի երևան գալը միջնադարի մտածողները առավելապես գրում էին Աստծո մասին, իրենց խնդիրն էին համարում դավանաբանական հարցերի պարզաբանումը։
Իտալիայի քաղաքների տնտեսական և մշակութային բուռն զարգացումը փոխեց վերաբերմունքը հոգևոր և աշխարհիկ կյանքի հանդեպ: XIV դարից սկսած՝ փորձեր էին արվում վերականգնելու մոռացության մատնված անտիկ մշակույթը և օգտագործելու դրա կարևոր նվաճումները։

Վերածննդի բովանդակությունը
Սկիզբ առնող նոր մշակույթի ներկայացուցիչները խոնարհվում էին հունահռոմեական արվեստի և գիտության առջև, այն համարում էին մշակույթի «ոսկեդար»։ Վերածննդի գործիչներն ուսումնասիրում էին ոչ միայն Սուրբ Գիրքը, այլև անտիկ հեղինակներին, որոնց ուշադրության կենտրոնում հիմնականում մարդն էր։ Դասական լատիներենը դարձավ պաշտոնական հաղորդակցության ու գիտության լեզու:Վերածննդի ներկայացուցիչները սկսեցին հետաքրքրություն դրսևորել մարդու և նրա երկրային կյանքի նկատմամբ։ Մարդը դարձավ նոր մշակույթի ուսումնասիրման և ճանաչողության առանցքը։ Այդ պատճառով Վերածննդի գործիչներին սկսեցին անվանել հումանիստներ: Հումանիստներն իրենց հիմնական նպատակը
համարում էին մարդուն ճանաչելը։ Նրանց կարծիքով մարդն ունի արժանապատվություն, անհատական արժեք և ամեն ինչի հասնելու ունակություն: XV դ. հումանիզմը վերածվեց մշակութային շարժման, քանի որ հումանիստներն իրենց գաղափարները տարածում էին հասարակության տարբեր խավերում։ Այսպես սկսեցին վերածնվել անտիկ հասարակության բազմաթիվ արժեքներ։ Ահա թե ինչու XIV–XVII ­դդ. առաջին կեսն ընկած ժամանակաշրջանը ստացավ Վերածնունդ (Ռենեսանս) անվանումը:

Առաջադրանք 1

Սովորել դասը և պատասխանել հարցերին

• Ի՞նչ է նշանակում Վերածնունդ:

Այդ ժամակահատվածում սկսեցին վերածնվել բազմաթիվ անտիկ հասարակության արժեքներ և դրա պատճառով այդ ժամանակահատվածը անվանվեց վերածնունդ:

• Ովքե՞ր էին հումանիստները:

Հումանիստներ անվանում էին վերածննդի գործիչներին, որոնց ուսումնասիրությունները և ճանաչողումները հիմնված էին մարդու և  նրա կյանքի վրա: