ԱՄԵՆԱՊԻՏԱՆԻ ԲԱՆԸ. ԱՎԵՏԻԿ ԻՍԱՀԱԿՅԱՆ
Ժամանակով Արևելքի մի հրաշագեղ աշխարհում արդարամիտ և խելացի մի թագավոր է եղել: Նա ունեցել է երեք որդի:
Եղավ, որ այդ թագավորը ծերացավ և կառավարության սանձը կամեցավ դեռ ողջ օրով հանձնել իր ժառանգներից նրան, որն ավելի ընդունակ կլինի այդ դժավրին գործին: Ուստի մի օր կանչեց որդիներին և ասաց.
-Սիրելի որդիներ, տեսնում եք, որ ձեր հայրը ծերացել է ու էլ չի կարող երկիրը կառավարել: Ես վաղուց իջած կլինեի իմ գահից, եթե կատարված տեսնեի այն միտքը, որ երկար տարիներ պաշարել է հոգիս: Եվ հիմա ձեզանից ով որ իմաստուն կերպով լուծե այդ իմ միտքը, նա կստանա իմ թագը, նա կկառավարե իմ ժողովուրդը:
-Ապրած կենա մեր սիրելի հայրը, սուրբ է մեզ համար նրա վեհ կամքը. Այդ ի՞նչ մեծ միտք է, որ չի կարողացել լուծել նրա իմաստուն հոգին:
-Ահա՛ տեսնո՞ւմ եք այդ ահագին և մեծածավալ շտեմարանը, որ վաղուց շինել եմ: Իմ փափագս էր այդ լցնեի այնպիսի բանով, որ ամենապիտանին լիներ աշախարհիս երեսին և որով կարողանայի բախտավոր դարձնել իմ ժողովուրդը: Այդ շտեմարանը մնում է դատարկ:
Եվ հիմա, ո՛վ ձեզնից կարողանա այդ շտերամանը իր բոլոր անկյուններով, ծայրեծայր, լցնել աշխարհի այդ ամենապիտանի բանով, թող նա արժանի լինի գահին:
Առե՛ք գանձերիցս ինչքան որ կուզեք և առանձին-առանձին ուղի ընկեք քաղաքե-քաղաք, աշխարհ-աշխարհ, գտեք այդ բանը և լցրեք իմ շտեմարանը:
Ձեզ երեք անգամ քառասուն օր միջոց եմ տալիս:
Որդիները համբուրեցին հոր ձեռքը և ճանապարհ ընկան:
Ամբողջ երեք անգամ քառասուն օր նրանք շրջեցին քաղաքե-քաղաք, աշխարհե-աշխարհ. տեսան ուրիշ-ուրիշ մարդիկ, ուրիշ-ուրիշ բարքեր ու ժամանակին եկան կանգնեցին հոր առջև:
-Բարով եք եկել, անգին որդիներս, գտե՞լ եք արդյոք և բերել՝ ինչ որ ամենապիտանի բանն է աշխարհում:
-Այո՛, գտել ենք, սիրելի հայր,- պատասխանեցին որդիները:
Եվ հայրն իսկույն վեր առավ որդիներին և գնացին շտեմարանի դուռը. այնտեղ հավաքված էին բոլոր պալատականները և շա՛տ ժողովուրդ:
Թագավորը բացեց դուռը և կանչեց մեծ որդուն.
-Ինչո՞վ կլցնես այս ահագին շտեմարանս, սիրելի որդյակ, ի՞նչ բանով, որ աշխարհում ամենապիտանին լինի:
Եվ մեծ որդին գրպանից հանեց մի բուռ հացահատիկ՝ պարզելով դեպի հայրը՝ ասաց.
-Հացով կլցնեմ այս ահագին շտեմարանը, թանկագին հայր:
Ի՞նչն է աշխարհում ամենապիտանի բանը, քան հացը, ո՞վ կարող է առանց հացի ապրել: Շատ թափառեցի, շատ բան տեսա,- բայց հացից անհրաժեշտ ոչինչ չգտա:
Այն ժամանակ հայրը կանչում է միջնեկ որդուն.
-Ինչո՞վ կլցնես այս ահագին շտեմարանս, սիրելի որդյակ, ի՞նչ բանով, որն աշխարհում ամենապիտանին լինի:
Եվ միջնեկ որդին հանեց գրպանից մի բուռ հող, պարզելով դեպի հայրը՝ ասաց.
-Հողով կլցնեմ ես ահագին շտեմարանը, թանկագին հայր, ի՞նչն է աշխարհում ամենապիտանի բանը, քան հողը: Առանց հողի հաց չկա, առանց հողի ո՞վ կարող է ապրել: Շատ թափառեցի, շատ բան տեսա, բայց հողից անհրաժեշտ ոչինչ չգտա:
Ապա հայրը կանչեց կրտսեր որդուն.
-Ինչո՞վ կլցնես այս ահագին շտեմարանս, սիրելի որդյակ, ի՞նչ բանով, որն աշխարհում ամենապիտանին լինի:
Այդ միջոցին կրտսեր որդին հաստատ քայլերով մոտեցավ շտեմարանին, անցավ շեմքը, գրպանից հանեց մի փոքրիկ մոմ, կայծքարին խփեց հրահանը, կայծ հանեց, վառեց աբեթը, հետո մոմը: Բոլորը կարծում էին, թե նա ուզում է լույսի լուսով լավ զննել շտեմարանը, նրա ահագնությունը:
-Դեհ, ասա, որդի, ինչո՞վ կլցնես.- անհամբեր ձայնով հարցրեց հայրը:
-Լույսով կլցնեմ այս ահագին շտեմարանը, իմաստուն հայր, լույսով միայն: Շատ թափառեցի, շա՛տ աշխարհներ տեսա, բայց լույսից անհրաժեշտ ո՛չ մի բան չգտա: Լույսն է ամենապիտանի բանը աշխարհում: Առանց լույսի հողը հաց չի ծնի, առանց լույսի հողի վրա կյանք չէր լինի:
Շա՛տ թափառեցի, շա՛տ աշխարհներ տեսա և գտա, որ գիտության լույսն է ամենապիտանի բանը, և միայն գիտության լույսով կարելի է կառավարել աշխարհը:
-Ապրե՛ս,- գոչեց ուրախացած հայրը,- քեզ է արժանի գահն ու գայիսոնը, քանի որ լույսով ու գիտությամբ պիտի լցնես թագավորությունդ և մարդկանց հոգիները:
-Ապրա՛ծ կենա մեր երիտասարդ լուսավոր թագավորը,- գոչեցին ոգևորված պալատականներն ու ժողովուրդը ամբողջ:
САМОЕ НЕОБХОДИМОЕ
Аветик Исаакян
Когда-то в чудесной стране Востока жил справедливый и мудрый царь. У него было три сына.
Вот царь состарился и захотел ещё при жизни передать бразды правления тому из своих наследников, кто окажется наиболее способным к этому нелёгкому делу. Поэтому однажды он позвал сыновей и сказал:
— Дорогие мои дети, вы видите, что ваш отец состарился и уже не может управлять страной. Я давно бы уже сошёл с престола, если бы увидел исполненной ту мысль, что многие годы терзает мою душу. И теперь кто из вас мудро решит эту мою задачу, тот и получит мою корону, он будет править моим народом.
— Да здравствует наш любимый отец, свята его высокая воля! Но что же это за великая мысль, с которой не смог справиться даже его мудрый ум?
— Видите тот огромный амбар, что я давно построил? Моё желание — наполнить его тем, что является самым необходимым на земле и чем можно было бы осчастливить мой народ. Но амбар до сих пор пуст.
И теперь, кто из вас сможет наполнить этот амбар, до последнего угла, до краёв, самым необходимым в мире — тот достоин трона.
Берите из моих сокровищ сколько хотите и отправляйтесь каждый своей дорогой, из города в город, из страны в страну. Найдите эту вещь и наполните мой амбар.
Я даю вам трижды по сорок дней.
Сыновья поцеловали руку отца и отправились в путь.
Ровно трижды по сорок дней они странствовали по разным городам и странам. Видели разных людей, разные обычаи, и к сроку вернулись к отцу.
— Добро пожаловать, мои драгоценные сыновья. Нашли ли вы то, что является самым необходимым в мире?
— Да, нашли, дорогой отец, — ответили сыновья.
И вот отец вместе с сыновьями направился к амбару. Там собрались все придворные и множество народа.
Царь открыл дверь и позвал старшего сына:
— Чем ты наполнишь мой огромный амбар, дорогой сын, что ты считаешь самым необходимым в мире?
И старший сын вынул из кармана горсть пшеницы, протянул отцу и сказал:
— Я наполню этот огромный амбар хлебом, дорогой отец. Что может быть нужнее хлеба на свете? Кто может жить без хлеба? Я много странствовал, много видел, но ничего нужнее хлеба не нашёл.
Тогда отец позвал среднего сына:
— Чем ты наполнишь мой огромный амбар, дорогой сын, что ты считаешь самым необходимым в мире?
Средний сын вынул из кармана горсть земли, протянул отцу и сказал:
— Я наполню этот огромный амбар землёй, дорогой отец. Что нужнее земли на свете? Без земли не будет хлеба, без земли никто не сможет жить. Я много странствовал, много видел, но ничего нужнее земли не нашёл.
Затем отец позвал младшего сына:
— Чем ты наполнишь мой огромный амбар, дорогой сын, что ты считаешь самым необходимым в мире?
В этот момент младший сын твёрдым шагом подошёл к амбару, перешагнул порог, достал из кармана маленькую свечу, ударил по огниву, высек искру, зажёг трут, потом свечу. Все подумали, что он хочет лучше осмотреть амбар при свете.
— Ну, скажи же, сынок, чем ты его наполнишь? — нетерпеливо спросил отец.
— Светом я наполню этот огромный амбар, мудрый отец. Только светом. Я много странствовал, побывал во многих странах, но ничего нужнее света не нашёл. Свет — самое необходимое в мире. Без света земля не родит хлеба, без света на земле не было бы жизни.
Я много странствовал, много видел и понял, что свет знания — самое необходимое, и только светом знания можно управлять миром.
— Браво! — воскликнул обрадованный отец. — Тебе принадлежит трон и скипетр, потому что ты наполнишь своё царство и души людей светом и знанием.
— Да здраствует наш молодой просвещённый царь! — с воодушевлением воскликнули придворные и весь народ.
Մանվելյան Շուշան 