Սիգ, իշխան, կարմրախայտ և այլն: Դրանք պատկանում են սաղմոնանմանների կարգին:
Նրանց մաշկը պատված է թեփուկներով: Նրանք ունեն լողակներ որոնց օգնությամբ շարժվում են:
Դրանք օգնում են նրանց տեղաշարժվել և արագություն հավաքել:
Դա հատուկ գոյացություն է որը լցվում է գազերով կամ դատարկվում է: Դրա օգնությամբ ձուկը բարձրանում է վերև կամ սուզվում է:
Առաջադրանքներ․
1)
2)
3)
Լրացուցիչ աշխատանք (տանը).
1)
37×2=74
<BAC=74
2)
Ըստ գծագրի տվյալների՝ գտեք CAD անկյունը․
90-40=50
50×2=100
180-100-40=40
Քանի, որ AD անկյան կիսորդ ուրեմն <EAd=<DAC=40
Հաջորդաբար իրար միացված հատվածները կազմում են մի պատկեր, որը կոչվում է բեկյալ:
Հատվածները,որոնցից կազմված է բեկյալը, կոչվում են օղակներ։
Եթե բեկյալի առաջին և վերջին կետերը համընկնում են, ապա բեկյալը կոչվում է փակ:
Օրինակ՝
Գծագրի նկարագիրը:
Բեկյալի հատկությունները․
| 1. Բեկյալը կազմող հատվածների երկարությունների գումարը կոչվում է բեկյալի երկարություն: 2. Բեկյալի երկարությունը մեծ է նրա ծայրակետերը միացնող հատվածի երկարությունից: |
Առաջադրանքներ․
1)Նշե’ք որևէ չորս A, B, C, D, կետեր: A և D կետերը միացրեք բեկյալ գծով, որը անցնում է B և C կետերով: Որոշել բեկյալի երկարությունը:
AB=5սմ
BC=4սմ
CD=5սմ
AD-?
5+4+5=14սմ
2)Գտնել ABCDE բեկյալի երկարությունը, եթե AB=11սմ, BC=5 սմ, CD=8 սմ, DE=14 սմ:
11+5+8+14=38սմ
3)Գտնել ABCD բեկյալի երկարությունը՝ արտահայտված սանտիմետրով։ Եթե AB=20դմ, BC=50 դմ, CD =80դմ։
80+20+50=150դմ
150դմ=1500սմ
4)Բեկյալի օղակների երկարություններն են 5 սմ, 6սմ և 8 սմ։ Գտեք այդ բեկյալի երկարությունը։
5+6+8=19սմ
5)A-ից B գնալու համար նույն արագությամբ շարժվող հետիոտներից առաջինն ընտրեց կապույտ ճանապարհը, երկրորդը՝ կանաչ ճանապարհը, երրորդը՝ դեղին ճանապարհը։ Ի՞նչ հերթականությամբ նրանք տեղ հասան։
Դեղին, կանաչ,կապույտ
Աշխատանք դասարանում
Կարդա՛ և գրի՛ր, թե ինչ է ասվում բանաստեղծություններում։
Ռիչարդ Բախ․ բանաստեղծություններ։
1․ Այս բանաստեղծության մեջ հեղինակն ուզում է ասել, որ մենք ենք մեր կյանքի հրաշագործը։ Յուրաքանչյուրս ինքն իրեն կարող է տանել իր երազանքի հետևից և իրականուցյուն դարձնել այն։
2. Այս բանաստեղծությունով Բախը ուզում է ասել, եթե դու ուզում ես դառնալ ուժեղ, անկախ և բոլոր իրավիճակների տերը լինող մարդ, ապա անկախ նրանից, թե ինչ կմտածեն ուրիշները, դարձիր այդ մարդը։
Նոր թեմա
1. Անվանի՛ր 101 և 118 կարգաթիվ ունեցող տարրերը:
110-Md Մենդելեեվիում
118-Og Օգանեսոն
2.Ստորև բերված ո՞ր շարքում են միայն ոչ մետաղական տարրեր.
1) Li, Mg, P
3) N, S, Ar
2) Ca, C, Br
4) Fe, Cr, I
3•. Na2O
Ar (Na)=23
Ar (O)=16
Mr(Na2O)=23•2+16=62
mo(Na2O)=23•1,66=3,818
mo(Na2O)=16•1,66=2,656
W=2•23:62=74
W=1•16:62=25
| Գրե’ք, մոլեկուլը կազմող քիմիական տարրերի հարաբերական n ատոմային զանգվածները (Ar): 2.5 միավոր | Հաշվե՛ք, այդ տարրերի մեկ ատոմի իրական զանգվածը (mo): 2.5 միավոր |
| Հաշվե՛ք, տվյալ նյութի հարաբերական մոլեկուլային զանգվածը(Mr): 2.5 միավոր | Հաշվե՛ք, նյութերի բաղադրության մեջ առկա տարրերի զանգվածային բաժինները: 2.5 միավոր |
1. Պատմի՛ր քո կատարած փորձի մասին:
2.
MgS
Li2S
BaS
K2S
Գրե’ք, մոլեկուլը կազմող քիմիական տարրերի հարաբերական ատոմային զանգվածները(Ar):
Ar(Mg)-24
Ar(S)=32
Ar(Li)-7
Ar(S)=32
Ar(Ba)-137
Ar(S)=32
Ar(K)-39
Ar(S)-32
Հաշվե՛ք, այդ տարրերի մեկ ատոմի իրական զանգվածը (mo):
MgS(mo)
24•1,66=3,984
32•1,66=5,312
Li2S(mo)
7•1,66=1,162
32•1,66=5,312
BaS(mo)
137•1,66=22,742
32•1,66=5,312
K2S(mo)
39•1,66=6,474
32•1,66=5,312
Հաշվե՛ք, տվյալ նյութի հարաբերական մոլեկուլային զանգվածը(Mr):
Mr(MgS)=24•1+32•1=56
Mr(Li2S)=7•2+32•1=46
Mr(BaS)=137•1+32•1=169
Mr(K2S)=39•2+32•1=110
Հաշվե՛ք, նյութերի բաղադրության մեջ առկա տարրերի զանգվածային բաժինները:
24•1:56•100=42,85
32•1:56•100=57,14
7•2:46•100=30,43
32•1:46•100=69,56
137•1:169•100=81,06
32•1:169•100=18,93
39•2:110•100=70,90
32•1:110•100=29,09
1․ Օղակաձև որդերի ի՞նչ տեսակներ գիտեք:
Նրանք լինում են բազմախոզան և սակավախոզան:
Անձրևորդ, պալոլո, տզրուկ և այլ:
2․ Անձրևաորդի բազմացում:
Հողային որդերը բազմանում են սեռական ճանապարհով։
Երկրագնդի որդերի բազմացումը ապահովում է հողի բարելավումը և բերրիությունը։
Հողային ճիճուների բազմացմանը նպաստում է հողում օրգանական նյութի տարրալուծման բնական ցիկլը։
Երկրագնդի որդերի վերարտադրությունը կարող է դանդաղել շրջակա միջավայրի անբարենպաստ պայմաններում կամ խախտված էկոհամակարգի պայմաններում:
Երկրագնդի որդերի վերարտադրության գործընթացի իմացությունն օգնում է գյուղատնտեսությանը ստեղծել կայուն և էկոլոգիապես առողջ գյուղատնտեսական համակարգեր:
3. Օղակաձև որդերի, որ ներկայացուցիչներն են օգտագործվում գյուղատնտեսության մեջ:
Անձրևորդը և կալիֆորնիական որդը:
4. Ի՞նչ է ռեգենեռացիան:
Վերականգնումը վնասված կամ կորցրած հյուսվածքի, օրգանի կամ օրգանիզմի վերականգնման կամ վերականգնման գործընթացն է որպես ամբողջություն: Այս գործընթացը կարող է տեղի ունենալ ինչպես բույսերի, այնպես էլ կենդանիների մոտ: Օրինակ՝ որոշ կենդանիներ կարող են վերականգնել իրենց մարմնի կորցրած հատվածները, օրինակ՝ պոչերը կամ վերջույթները։ Բժշկական համատեքստում վերականգնումը կարող է նշանակել վնասված մարդու հյուսվածքների կամ օրգանների վերականգնում վնասվածքից, հիվանդությունից կամ վիրահատությունից հետո:
5. Ժապավենաձև որդերի ի՞նչ տեսակներ գիտեք:
Էխինակոկ, եզն երիզորդ, խոզի երիզորդ և այլ:
6. Ո՞ր տեսակի մակաբույծով կվարակվենք եթե ուտենք տվյալ տեսակի մակաբույծով վարակված միս:
Կամ եզան երիզորդով կամ խոզի երիզորդով:
7. Ո՞ր տեսակի մակաբույծով կվարակվենք եթե ձեռք տանք վարակված շանը կամ կատվին :
Էխինակոկով:
8. Ֆլեշմոբ
9. Մարտ ամսվա բլոգային աշխատանք:
Անձրևորդի արտաքին և ներքին կառուցվածքը
Ժապավենաձև որդերի դաս
Օղակավոր որդեր
Աշխատանք դասարանում
Լրացուցիչ աշխատանք (տանը)
1.Գտի՛ր, թե ընդգծված բառաձևերը ե՛րբ են սխալ և երբ` ճիշտ: Ուղղի՛ր սխալ ձևերը:
Գնալուց մի անգամ էլ պատվիրեց զգույշ լինել:
Սխալ է: Ճիշտ է գնալիս:
Քո գնալուց հետո հյուրեր եկան:
Ճիշտ է:
Այդ աղջկան փրկելուց քիչ էր մնում ինքը խեղդվեր:
Ճիշտ է, բայց նաև կարող է լինել փրկելով:
Մարդու կյանքը փրկելուց բարի գործ կ՞ա:
Ճիշտ է:
Շտապելուց ամեն ինչ գցում էր ձեռքից:
Ճիշտ է, բայց նաև կարող է լինել շտապելով:
Շտապելուց ինչ-որ մեկը կանգնեցրեց նրան:
Ճիշտ է, բայց նաև կարող է լինել շտապելիս:
Հոգնել եմ նույն բանն անվերջ ասելուց:
Ճիշտ է, բայց նաև կարող է լինել ասել:
Այդ ասելուց հանկարծ գլխի ընկավ, որ մոռացել է գլխավորը:
Ճիշտ է:
Հեռանալիս հիշեցրեց իր հրավերն ու խնդրանքը:
Ճիշտ է:
Հեռանալիս հոգնել եմ, ուզում եմ բոլորիդ միասին տեսնել:
Ճիշտ է, բայց նաև կարող է լինել հեռանալով:
Ուշադիր դիտելիս վրան ճեղք կնկատես:
Ճիշտ է:
Դա դիտելիս հետո էլ ոչինչ չեմ ուզում տեսնել:
Ճիշտ է, բայց նաև կարող է լինել դիտեմ:
2. Տրված հարակատար դերբայները տեղադրի՛ր կետերի փոխարեն:
Քնած, բերած, կառուցած, տրված, տնկված, հեռացած, ասված:
Երբ արդեն ամեն ինչ ասված էր, բոլոր պատվերները՝ տրված մոտեցավ մեքենային:
Վարպետի կառուցած բոլոր կամուրջները մինչև այսօր կան:
Երբ արքայի հրամանով տնկված անտառը մի քիչ մեծացավ, այնտեղ վայրի կենդանիներ էլ բաց թողեցին:
Աշխարհում մի մարդ միայն կարող է օգնել քնած գեղեցկուհուն:
Այս կողմերից մի քանի տարի առաջ հեռացած մարդիկ մեր ավանը չեն ճանաչի:
Հեղեղի բերած տուփը ոչ մի կերպ չէր բացվում:
3. . Տրված ենթակայական դերբայներով նախադասություններ կազմի՛ր այնպես, որ դրանք ո՞ր հարցին պատասխանեն:
Գրող, կառուցող, ներող, բարձրացող,հիացող:
Որ մարդը-Գրող մարդը գրում էր բանաստեղծություններ նվիրված իր մայրիկին։
Որ մարդը-Կառուցող մարդը,ով կառուցում է,իր տունը։
Որ մարդը-Ներող մարդը,ով ներել է,իր սիրած անձին։
Որ մարդը-Բարձրացող մարդը,ով բարձրանում էր դեպի իր նպատակ։
Որ մարդը-Հիացող մարդը,ով հիանում էր սարերով։
Արտավազդ 2-ը (Ք.ա. 55-34թթ.) գահ բարձրացավ միջազգային չափազանց բարդ իրադրության պայմաններում։ Հաջորդել է հորը՝ Տիգրան Մեծին։ Ժառանգել է կայացած պետություն, զարգացած ենթակառուցվածքներ և մարտունակ բանակ։ Արտավազդը գահ է բարձրանում պատմական դժվարին ժամանակահատվածում, երբ միմյանց դեմ շարունակաբար հակամարտում էին Հայաստանի արևմտյան և արևելյան հարևանները՝ Հռոմեական հանրապետությունն ու Պարթևական թագավորությունը։ Արտավազդը, հոր օրինակով, սկզբնապես փորձում է պահպանել դիվանագիտական հավասարակշռությունը, սակայն աշխարհաքաղաքական նկատառումներից ելնելով՝ ստիպված է լինում ապավինել Արտաշատի պայմանագրով ստանձնած պայմանագրային պարտավորություններին։ Մ.թ.ա. 54 թվականին Արտավազդը դաշինք է կնքում Հռոմի եռապետ Մարկոս Կրասոսի հետ։ Միջագետք արշավող հռոմեացի զորավար Մարկոս Կրասոսին չի տրամադրել 1600-անոց հայկական հեծելազորը և դրանով նպաստել է Խառան քաղաքի մոտ վճռական ճակատամարտում (մ. թ. ա. 53 թ.) պարթևական բանակի հաղթանակին: 53 թ-ի հունիսին Արտաշատում հայտարարել է իր բարեկամությունը պարթևներին, սակայն չի խզել դաշնակցային հարաբերությունները Հռոմի հետ: Մ.թ.ա. 53 թվականին հայ-պարթևական բանակը՝ Սուրեն զորավարի գլխավորությամբ հաղթում է Հայոց Միջագետք ներխուժած հռոմեական լեգեոններին։ Սպանվում է նաև Կրասոսը, որի գլուխը բերվում է Արտաշատ։ Արտավազդ Բ-ի արտաքին ճկուն քաղաքականության շնորհիվ Մեծ Հայքը հաջորդ տասնամյակում ևս Պարթևստանի հետ դաշնակցային հարաբերությունների պայմաններում կարողանում է պահպանել հայրենիքի անկախությունն ու տարածաշրջանում իր ազդեցիկ դիրքը։ Մ.թ.ա. 37 թվականին՝ Արտավազդի դաշնակից Որոդես 2-ի սպանությունից, ինչպես նաև Ատրպատականի թագավոր Արտավազդի ու պարթևաց նոր արքա Հրահատ 4-ի հակահայկական դաշինքի կնքումից հետո, հայ-պարթևական հարաբերությունները դառնում են թշնամական։ Արդյունքում, Արտավազդ 2-ը հաշտության եզրեր է փնտրում Հռոմի հետ՝ օժանդակելով Ատրպատական ներխուժած Հռոմի նոր եռապետ Մարկոս Անտոնիոսի լեգեոններին։ Վերջիններս Փրաասպայի ճակատամարտում պարտություն են կրում, իսկ Սենատում արդարանալու համար Անտոնիոսն արշավանքի ձախողման մեջ մեղադրում է հայոց արքային։ Վրեժխնդիր լինելու նպատակով Անտոնիոսը մի քանի անգամ փորձում է ձերբակալել Արտավազդին, ինչը նրան չի հաջողում։ Մ.թ.ա. 34 թվականին Մարկոս Անտոնիոսի ղեկավարած հռոմեական լեգեոնները ներխուժում են Մեծ Հայք, իսկ Արտավազդը, սպասվելիք ավերածություններն ու արյունահեղությունը կանխելու նպատակով, գնում է ինքնազոհողության։ Ալեքսանդրիայում Եգիպտոսի թագուհի Կլեոպատրայի հրամանով Արտավազդն ու իր ընտանիքը գլխատվում են։ Հայկական սկզբնաղբյուրներն ու օտարալեզու գրվածքները հավաստում են, որ Արտավազդը ստացել է ժամանակաշրջանի լավագույն կրթությունը։ Նա հետաքրքրություն էր տածում հելլենիստական մշակույթի նկատմամբ՝ վարժ տիրապետելով հին հունարենին։ Ըստ Պլուտարքոսի` հայոց արքան գիտեր նաև այլ օտար լեզուներ, «հորինում էր ողբերգություններ, գրում ճառեր ու պատմական երկասիրություններ», որոնք մեզ չեն հասել։
Հայկականաստվածները նույնացվում էին հունական աստվածների հետ: Որոշ առումներով փոփոխվեցին պաշտամունքները նույնպես:Կաին մի քանի համընդհանուր աստվածություններ: Դրանցից էին Արամազդ-Զևսը, Անահիտ-Արտեմիսը, Աստղիկ-Ափրոդիտեն և ալյն:
Հայաստանը բաժանված էր չորս սահմանապահ զինվորական շրջանների որոնց անվանում էին բդեշխություններ, իսկ դրանց զորոհրամանատարը բդեշխն էր: Մինչև այդ քրմապետն էր երկրի «երկրորդ մարդը», բայց հետո մանավանդ Տիգրան Մեծի ժամանակ նա դուրս է մղվում «մեծ բդեշխի» կողմից:
Հելլենիստական դարաշրջանի Հայաստանում հիմնվեցին և հետո զարգացան
նոր քաղաքներ, որոնցից ամենանշանավորն էին Արտաշատն ու Տիգրանակերտը։ Դրանք մի կողմից ենթարկվում էին կենտրոնական իշխանությանը,
մյուս կողմից ունեին ներքին ինքնավարություն։ Ամեն քաղաք ուներ
թագավորի կողմից նշանակված կառավարիչ։
Արտաշես առաջինի ժամանակ գերակայող էր արամեերենը հելլենիստական Սելևկյան տերությանը հակադրելու համար: Տիգրան մեծի ժամանակ արդեն հունարենը զարգացավ:
Մանվելյան Շուշան 