Month: Մարտ 2024

• Ինչ սպառնալիք էին Հայաստանի համար ներկայացնում Պարթևական թագավորությունն ու հանրապետական Հռոմը

Երկուսն էլ ձգտում էին այնպես անել, որ իրենց նպատակներին ծառայեցնեն Մեծ Հայքի իրադարձությունը:

• Ինչու հռոմեացի զորավար Լուկուլլոսը չշտապեց հարձակվել Հայաստանի վրա, երբ Միհրդատ Եվպատորը պարտվելով Լուկուլլոսին, փախավ Հայաստան

Որովհետև նա պատրաստվում էր նախ ավարտել Պոնտոսի նվաճումը և ամրապնդվել այնտեղ:

• Ինչու հայկական զորքերը պարտվեցին Տիգրանակերտի ճակատամարտում և ինչպես կարողացան հաղթել Արածանիի ճակատամարտում:

Հռոմեացիները օգտվելով Տիգրանի արած սխալից հաղթեցին ճակատամարտում: Լուկուլլոսը նախապես կարողացել էր շրջանցել հայկական բանակը ու ուժեր էր կուտակել: Թիկունքից անակնկալ հարձակում էր արել, որի պատճառով հայկական զորքը կորուստներ ունեցավ:

Տիգրանակերտի կորստից հետո Տիգրանը և Միհրդատը Ք. ա. 69-ից 68 թվականների ձմռանը մարզում էին զորքը:

Հետո սեպտեմբերին տեղի ունեցավ Արածանիի ճակատամարտը, որում արդեն հռոմեացիները ծանր պարտություն կրեցին:

• Ինչու հաղթանակած Պոմպեոսը որոշեց պահպանել Մեծ Հայքի թագավորությունը:

Հայաստնաը էլ ոչ մի դաշնակից չուներ և դրա համար հաշտություն առաջարկեց Պոմպեոսին և քանի որ Պոմպեոսը չէր նպաստի Պարթևստանի ուժեղացմանը:

• Ինչ ես կարծում արդյոք հնարավոր կլիներ խուսափել հռոմեա-հայական պատերազմից, եթե Տիգրան Մեծը հռոմեացիներին հանձներ Միհրդատ Եվպատորին, որն իր աներհայրն էր: Ինքդ ինչպես կվարվեյիր:

Ես կարծում եմ նույնիշկ, եթե հանձնէի Միհրդատին պատերազմը մևնույն է լինելու էր: Ես չէի հանձնի նրան:

• Ինչպես Տիգրան Մեծին հաջողվեց համաձայնության գալ Պոմպեոսի հետ և պահպանել Մեծ Հայքի թագ. և Արքայից արքա տիտղոսը:

Հայաստնաը էլ ոչ մի դաշնակից չուներ և դրա համար հաշտություն առաջարկեց Պոմպեոսին և քանի որ Պոմպեոսը չէր նպաստի Պարթևստանի ուժեղացմանը:

• Որքանով էր հաջողված կամ ձախողված Արտաշատի դաշնագիրը:

Այնքանով, որ Տիգրանը պահպանեց «արքայից-արքա» տիտղոսը և Մեծ Հայքի տարածքը: Նաև հայաստանը ճանաչվեց «Հռոմեական ժողովրդի բարեկամ և դաշնակից»։

• Ի՞նչ է իրենից ներկայացնում ռեգեներացիան

Որ անձրևորդը կարող է բազմանալ նաև անսեռ եղանակով:Օարինակ՝ եթե անձրևորդին կիսենք դրա երկու մասերն էլ կվերածվեն երկու առանձին ամբողջական օրգանիզմների:

• Ո՞ր օրգանիզմներին են անվանում մակաբույծներ

Այն օրգանիզմները որոնք սնվում են այլ կենդանու կամ մարդու հաշվին:

Գ.Մխիթարյանի <<Գիտելիքների ստուգման առաջադրանքներ մաս I  >>-ից էջ81ից մինչև էջ85։

Տարբերակ 1

I Պատ.՝3

II

F-6Ն                 | A=Fs=6Ն×2մ=12Ջ

s-2մ                 | Պատ.՝3

——————–

A-?

III

s-5մ           |  F=A/s=20Ջ/5մ=4Ն

A-20Ջ          |  Պատ.՝1

———

F-?

IV

F-5000Ն       |  A=Fs=5000Ն×200մ=1000000Ջ=1000կՋ

s-200մ        |    Պատ.՝4

—————-

A-?

V

s-5մ                   | F=gm=9,8Ն/կգ×10կգ=98Ն

m-10կգ                 | A=Fs=98Ն×5մ=490Ջ

——————-

A-?

VI

F-60Ն         |    A=Fs=60Ն×50մ=3000Ջ

s-50մ         |       Պատ.՝1

——————-

A-?

VII

V-0.5մ³            |    m=Vρ=0.5մ³×1500կգ/մ³=750կգ

ρ-1500կգ/մ³        |    F=gm=10Ն/կգ×750կգ=73500Ն

s-4մ               |    A=Fs=7500Ն×4մ=30000Ջ

—————           Պատ.՝3

A-?

Տարբերակ 2

I Պատ.՝1

II

F-8Ն        |     s=A/F=32Ջ/8Ն=4մ

A-32Ջ       |     Պատ.՝3

—————

s-?

III

s-3մ           |  F=A/s=12Ջ/3մ=4Ն

A-12Ջ          |  Պատ.՝3

———

F-?

IV

F-2500Ն         |    A=Fs=2500Ն×400մ=1000000Ջ=1000կՋ

s-400մ         |       Պատ.՝4

——————-

A-?

V

F-100Ն         |    A=Fs=100Ն×5մ=500Ջ

s-5մ           |       Պատ.՝2

——————-

A-?

VI

m-200գ=0.2   |    F=gm=10Ն/կգ×0.2կգ=2Ն

s-1մ         |     A=Fs=2Ն×1մ=2Ջ    Պատ.՝3

——————-

A-?

VII

V-0.1մ³            |    m=Vρ=0.1մ³×1600կգ/մ³=160կգ

ρ-1600կգ/մ³        |    F=gm=10Ն/կգ×160կգ=1600Ն

s-5մ               |    A=Fs=1600Ն×5մ=8000Ջ

—————           Պատ.՝1

A-?

Տարբերակ 3

I Պատ.՝3

II Պատ.՝2

III

Պատ.՝1

IV

F-500Ն         |    A=Fs=500Ն×2մ=1000Ջ

s-2մ           |       Պատ.՝4

——————-

A-?

V

m-250կգ   |    F=gm=10Ն/կգ×250կգ=2500Ն

s-2մ      |     A=Fs=2500Ն×2մ=5000Ջ    Պատ.՝3

——————-

A-?

VI

VII

Տարբերակ 4

I

Պատ.՝3

II

F-20Ն         |    A=Fs=20Ն×5մ=100Ջ

s-5մ           |       Պատ.՝1

——————-

A-?

III

F-2Ն        |     s=A/F=10Ջ/2Ն=5մ

A-10Ջ       |     Պատ.՝3

—————

s-?

IV

F-125Ն          |    A=Fs=125Ն×80մ=10000Ջ

s-80մ           |       Պատ.՝4

——————-

A-?

V

F-5Ն         |    A=Fs=5Ն×1000մ=5000Ջ

s-1000մ           |       Պատ.՝3

——————-

A-?

VI

m-60կգ   |    F=gm=10Ն/կգ×60կգ=600Ն

s-5մ      |     A=Fs=600Ն×5մ=3000Ջ    Պատ.՝1

——————-

A-?

VII

V-0.25մ³            |    m=Vρ=0.25մ³×2000կգ/մ³=500կգ

ρ-2000կգ/մ³        |    F=gm=10Ն/կգ×500կգ=5000Ն

s-6մ               |    A=Fs=5000Ն×6մ=30000Ջ

—————           Պատ.՝3

A-?

Է. Ղազարյանի դասագրքից էջ էջ174 -ի խնդիրներ107-ից մինչև110

107.

A=Fs=20Ն×5մ=100Ջ

108.

s=A/F=32Ջ/8Ն=4մ

109.

s-5մ                   | F=gm=9,8Ն/կգ×10կգ=98Ն

m-10կգ                 | A=Fs=98Ն×5մ=490Ջ

——————-

A-?

110.

1.Ե՞րբ է ֆիզիկայում օգտագործվում <<աշխատանք>> հասկացողությունը

Ֆիզիկայում աշխատանք հասկացողությունը օգտագործվում է միայն այն  ժամանակ, եր դիտարկվում է մարմնի շարժումը որևէ ուժի ազդեցությամբ: Այդ դեպքում կատարվում է մեխանիկակն աշխատանք:

2.Ի՞նչ մեծություններից է կախված մեխանիկական  աշխատանքը

Այն կախված է ուժից : Առանց ուժի չի կատարվում մեխանիկական աշխատանքը:

3.Ինչպե՞ս հաշվել աշխատանքը:Ո՞րն է աշխատանքի բանաձևը

A=Fs

4.Ի՞նչ միավորով է արտահայտվում աշխատանքը, միավորների ՄՀ-ում

Դա Ջ-ն է որը կարացվում է ջոուլ:

5.Ի՞նչն է կոչվում հզորություն

Այն մեծությունը, որը հավասար է աշխատանքի հարաբերությանը այն ժամանակամիջոցին որի ընթացքում կատարվել է աշխատանքը:

6.Ինչպե՞ս հաշվել հզորությունը:Ո՞րն է հզորության բանաձևը և միավորը

N=A/t

7.Ինչպե՞ս հաշվել աշխատանքը՝իմանալով հզորությունը և աշխատանքը կատարելու ժամանակամիջոցը

Լեոնարդո դա Վինչին (1452 – 1519 թթ.) ոչ միայն Վերածննդի դարաշրջանի հռչակավոր նկարիչ էր, քանդակագործ ու ճարտարապետ, այլ նաև բոլոր ժամա նակների մեծագույն ճարտարագետ-գիտնականն է, որի գյուտերը, գաղափարները և հանճարեղ կռահումները մի քանի հարյուրամյակ առաջ են անցել իր ժամանակից:

Նա սերունդներին թողել է ավելի քան 7 հազար ձեռագիր էջեր, որոնք լի են զարմա- նահրաշ սարքերի, գործիքների, մեքենաների, ճարտարագիտական կառույցների գծագրերով և նախագծերով: Նա է հնարել ինքնաթիռի, սուզանավի ուղղաթիռի, տանկի, գոլորշու ուժով կրակող թնդանոթի նախատիպերը, նախագծել մետաղա- գործական վառարաններ, շարժական կամուրջներ, տպագրական, փայտամշակ ման, հողափոր և այլ մեքենաներ: Որպես գիտնական և ճարտարագետ՝ Լեոնարդո դա Վինչին հարստացրել է ժամանակի գիտության բոլոր ոլորտները:

Մեծ է նրա ներդրումը նաև շփման գիտական ուսումնասիրման բնագավա- ռում: Այս փաստը բացահայտվել է այն բանից հետո, երբ XX դարի երկրորդ կեսին Մադրիդի ազգային գրադարանում պատահաբար հայտնաբերել են Լեոնարդո դա Վինչիի երկու չհրատարակված ձեռագրերը, որոնք նվիրված են շփման ուսումնա սիրմանը:

Ձեռագրում շփման երևույթի հայտնի հետազոտողներ Գիյոմ Ամոնտոնից 200 տարի, իսկ Շառլ Կուլոնից շուրջ 300 տարի առաջ Լեոնարդո դա Վինչին գրում է «շփման ուժը կախված է հպվող մակերևույթների նյութի տեսակից, մշակման աստիճանից և կախված չէ հպվող մակերևույթների մակերեսից, այն ուղիղ համեմա տական է բեռի կշռին և կարելի է փոքրացնել շփվող մակերեսների միջև հոլովակներ դնելով կամ քսայուղերով»: Այս մեջբերման մեջ իրապես ներկայացված են շփման ուժերի մասին այսօր հայտնի, բազմիցս ստուգված և հաստատված գիտական փաստերը:

Անդրադառնալով մեքենաներում շփման փոքրացման որոշակի խնդիրների՝ Լեոնարդոն ուշադրություն է դարձրել շփվող հանգույցներում գլորման մարմիննե- րի օգտագործմանը: Այս մոտեցումը հնարավորություն է տվել նրան համարելու գնդիկավոր և հոլովակավոր առանցքակալների հայտնագործության հեղինակ:

Իսկական գիտական սենսացիա էր նաև այդ ձեռագրերից մեկում հայտնա բերված մետաղական քսուք համաձուլվածք պատրաստելու բաղադրատոմսը (3 մաս պղինձ և 7 մաս անագ)։ Բանն այն է, որ գրեթե նույն բաղադրությամբ առա- ջին դյուրահալ քսուք համաձուլվածքը 1839 թ. արտոնագրել է Այզեկ Բաքիտը՝ Լե- ոնարդո դա Վինչիից շուրջ 300 տարի անց: Այդ համաձուլվածքը, որը կոչվում է բաքիտ, լայնորեն օգտագործվում է տարբեր մեքենաների առանցքակալներում:

Al(OH)3

Գրե’ք, մոլեկուլը կազմող քիմիական տարրերի հարաբերական ո ատոմային զանգվածները (Ar):

Ar(Al)=27

Ar(O)=16

Ar(H)=1

Հաշվե՛ք, այդ տարրերի մեկ ատոմի իրական զանգվածը (mo):

mo=Ar(Al)×1,66×IO-²⁷=44.82-²⁶

mo=Ar(O)×1,66×IO-²⁷=26.56-²⁶

mo=Ar(H)×1.66×IO-²⁷=1.66-²⁶

Հաշվե՛ք, տվյալ նյութի հարաբերական մոլեկուլային զանգվածը (Mr):

Mr(AlO3H3)=Ar(Al)+3 Ar(O)+3 Ar(H)=27+48+3=78

Հաշվե՛ք, նյութերի բաղադրության մեջ առկա տարրերի զանգվածային բաժինները: 

27+48+3=78

w(Al)=27×1/78×100=34.61

w(O)=16×3/78×100=61.53

w(H)=1×3/78×100=3.8

Fe(OH)2

Գրե’ք, մոլեկուլը կազմող քիմիական տարրերի հարաբերական ո ատոմային զանգվածները (Ar):

Ar(Fe)=56

Ar(O)=16

Ar(H)=1

Հաշվե՛ք, այդ տարրերի մեկ ատոմի իրական զանգվածը (mo):

mo=Ar(Fe)×1,66×IO-²⁷=92.96-²⁶

mo=Ar(O)×1,66×IO-²⁷=26.56-²⁶

mo=Ar(H)×1.66×IO-²⁷=1.66-²⁶

Հաշվե՛ք, տվյալ նյութի հարաբերական մոլեկուլային զանգվածը (Mr):

Mr(FeO2H2)=Ar(Fe)+2 Ar(O)+2 Ar(H)=56+32+2=90

Հաշվե՛ք, նյութերի բաղադրության մեջ առկա տարրերի զանգվածային բաժինները: 

56+32+2=90

w(Fe)=56×1/90×100=62.2

w(O)=16×2/90×100=35.5

w(H)=1×2/90×100=2.2

MgS

Գրե’ք, մոլեկուլը կազմող քիմիական տարրերի հարաբերական ո ատոմային զանգվածները (Ar):

Ar(Mg)=24

Ar(S)=32

Հաշվե՛ք, այդ տարրերի մեկ ատոմի իրական զանգվածը (mo):

mo=Ar(Mg)×1,66×IO-²⁷=39.84-²⁶

mo=Ar(S)×1,66×IO-²⁷=53.12-²⁶

Հաշվե՛ք, տվյալ նյութի հարաբերական մոլեկուլային զանգվածը (Mr):

Mr(MgS)=Ar(Mg)+Ar(S)=24+32=56

Հաշվե՛ք, նյութերի բաղադրության մեջ առկա տարրերի զանգվածային բաժինները: 

24+32=56

w(Mg)=24×1/56×100=42.85

w(S)=32×1/56×100=57.14

Li2S

Գրե’ք, մոլեկուլը կազմող քիմիական տարրերի հարաբերական ո ատոմային զանգվածները (Ar):

Ar(Li)=7

Ar(S)=32

Հաշվե՛ք, այդ տարրերի մեկ ատոմի իրական զանգվածը (mo):

mo=Ar(Li)×1,66×IO-²⁷=11.62-²⁶

mo=Ar(S)×1,66×IO-²⁷=53.12-²⁶

Հաշվե՛ք, տվյալ նյութի հարաբերական մոլեկուլային զանգվածը (Mr):

Mr(Li2S)=2 Ar(Li)+Ar(S)=14+32=46

Հաշվե՛ք, նյութերի բաղադրության մեջ առկա տարրերի զանգվածային բաժինները: 

14+32=46

w(S)=7×2/46×100=30.43

w(S)=32×1/46×100=69.56

BaS

Գրե’ք, մոլեկուլը կազմող քիմիական տարրերի հարաբերական ո ատոմային զանգվածները (Ar):

Ar(Ba)=137

Ar(S)=32

Հաշվե՛ք, այդ տարրերի մեկ ատոմի իրական զանգվածը (mo):

mo=Ar(Ba)×1,66×IO-²⁷=227.42-²⁶

mo=Ar(S)×1,66×IO-²⁷=53.12-²⁶

Հաշվե՛ք, տվյալ նյութի հարաբերական մոլեկուլային զանգվածը (Mr):

Ma(BaS)=Ar(Ba)+Ar(S)=137+32=169

Հաշվե՛ք, նյութերի բաղադրության մեջ առկա տարրերի զանգվածային բաժինները: 

137+32=169

w(Ba)=137×1/169×100=81.06

w(S)=32×1/169×100=18.93

K2S

Գրե’ք, մոլեկուլը կազմող քիմիական տարրերի հարաբերական ո ատոմային զանգվածները (Ar):

Ar(K)=39

AR(S)=32

Հաշվե՛ք, այդ տարրերի մեկ ատոմի իրական զանգվածը (mo):

mo=Ar(K)×1,66×IO-²⁷=64.74-²⁶

mo=Ar(S)×1,66×IO-²⁷=53.12-²⁶

Հաշվե՛ք, տվյալ նյութի հարաբերական մոլեկուլային զանգվածը (Mr):

Ma(K2S)=2 Ar(K)+Ar(S)=78+32=110

Հաշվե՛ք, նյութերի բաղադրության մեջ առկա տարրերի զանգվածային բաժինները: 

78+32=110

w(S)=39×2/110×100=70.90

w(S)=32×1/110×100=29.09

Առաջադրանքներ․

1)

2)

3)

Լրացուցիչ աշխատանք (տանը).

1)

37×2=74

<BAC=74

2)

Ըստ գծագրի տվյալների՝ գտեք CAD անկյունը․

90-40=50

50×2=100

180-100-40=40

Քանի, որ AD անկյան կիսորդ ուրեմն <EAd=<DAC=40

1)a և b զուգահեռ ուղիղների հեռավորությունը 3 սմ է, իսկ a և c զուգահեռ ուղիղների հեռավորությունը՝ 5 սմ։ Գտեք b և c ուղիղների հեռավորությունը։

5-3=2

3+5=8

2)AB ուղիղը զուգահեռ է CD ուղղին։ Գտեք այդ ուղիղների հեռավորությունը, եթե <ADC = 30o, AD = 6 սմ։

3)Կետից տարված են ուղղին ուղղահայաց և թեք, որոնց երկարությունների գումարը 17 սմ է, իսկ տարբերությունը՝ 1 սմ։ Գտեք կետի հեռավորությունը ուղղից։

4)ABC հավասարակողմ եռանկյան մեջ տարված է AD կիսորդը։ D կետի և AC ուղղի միջև հեռավորությունը 6 սմ է։ Գտեք A գագաթի հեռավորությունը BC ուղղից։

5)CDE ուղղանկյուն եռանկյան CE ներքնաձիգի և CD էջի գումարը 31 սմ է, իսկ տարբերությունը՝ 3 սմ։Գտեք C գագաթի հեռավորությունը DE ուղղից։

1)Ինչի՞ է հավասար օրդինատների առանցքի վրա գտնվող կետի աբսցիսը։ 0 2)Կառուցե՛ք կոորդինատների ուղղանկյուն համակարգ և հարթության վրա նշե՛ք հետևյալ կետերը․ ա)A(-2, -4) բ)B(0, +3) գ)C(-1, 0) դ)D(+1, -2) ե)E(+5, -5) զ)G(+4, -4) է)H(+3, -3) ը)M(-2, -6) թ)N(-5, +4)

3)Geogebra ծրագրի օգնությամբ նշե՛ք տրված կետերը և գրե՛ք կետերի կոորդինատները․ 

4)Կոորդինատային հարթության ո՞ր քառորդում են գտնվում հետևյալ կետերը։Geogebra ծրագրի օգնությամբ նշե՛ք տրված կետերը․ ա)A(-7, +2) բ)B(+3, +1) գ)C(-3, -5) դ)D(-15, +6) ե)E(+10, 0) զ)F(0, -30) է)G(+4, -2) ը)H(+3, -7) 

Լրացուցիչ աշխատանք (տանը)․

1)Ինչի՞ է հավասար օրդինատների առանցքի վրա գտնվող կետի աբսցիսը։0

2)Կառուցե՛ք կոորդինատների ուղղանկյուն համակարգ և նշե՛ք հետևյալ կետերը․

ա)A(+3, +4)

բ)B(-2, +1)

գ)C(-3, -4)

դ)D(0, +1)

ե)E(-5, +3)

զ)F(+3, -5)

է)G(+1, 0)

ը)M(+6, +4)

թ)N(-2, -4)

ժ)P(-1, -3)

3)Geogebra ծրագրի օգնությամբ նշե՛ք տրված կետերը և գրե՛ք կետերի կոորդինատները․