Լուսավորական շարժումը XVII-XVIII դարերում առաջացած մտավոր և սոցիալական միտում էր, որը շեշտադրում էր բանականության, գիտության և առաջադիմության կարևորությունը: Այդ ժամանակաշրջանում զարգացել էին հետևյալ հիմնական գաղափարները՝
- Ավատատիրության մերժում՝ իշխող կարգերի դեմ, որոնք հիմնված էին Աստծո կամքից կամ բարերար իշխանության վրա:
- Մարդու բանականության կարևորություն՝ հավատալով, որ մարդիկ կարող են հասնել ճշմարտության ու բարեկեցության, եթե օգտագործեն իրենց բանականությունը:
- Բնական իրավունքների պաշտպանություն՝ յուրաքանչյուր մարդ ունի կյանք, ազատություն և սեփականություն, որոնք չպետք է խախտվեն:
- Հասարակության առաջադիմություն՝ հավատ, որ մարդը կարող է բարելավել իր կյանքը գիտության, կրթության և բարեփոխումների միջոցով:
- Կրոնի և տգիտության դեմ պայքար՝ փորձելով ազատվել կրոնականdogmatism-ից և տգիտությունից:
- Իշխանության բաժանում՝ զանազան իշխանության ճյուղերի միջև ուժերի հավասարակշռություն՝ խուսափելով իշխանության կենտրոնացումից:
Ջոն Լոկը
Ջոն Լոկը (1632-1704) անգլիացի փիլիսոփա էր, որն առանձնանում է որպես լուսավորական շարժման կարևոր ներկայացուցիչներից մեկը։ Նա զարգացրել է բնական իրավունքների տեսությունը, ըստ որի մարդը ծնվում է որոշակի անalienable (չմերժելի) իրավունքներով՝ կյանք, ազատություն և սեփականություն։ Լոկը հավատում էր, որ կառավարությունները գոյություն ունեն այն նպատակով, որ պաշտպանի այս իրավունքները, և որ հասարակությունը ունի իրավունքը փոխել կամ հեռացնել այն իշխանությանը, որը չի կատարում այդ պարտավորությունները։
Լուսավորյալ միապետները
Լուսավորյալ միապետները այն ժամանակաշրջանի արքայա-իշխանները էին, ովքեր ընդունում էին Լուսավորյալ շարժման գաղափարները և փորձում էին դրանք կիրառել իրենց կառավարումներում։ Նրանք հասկացան, որ իշխելու համար պետք է հիմնվել բանականության, գիտության և հասարակության բարելավման սկզբունքների վրա։ Շատ դեպքերում նրանք իրականացնում էին բարեփոխումներ, որոնք ուղղված էին իշխանության բաժանմանը, կրթության բարելավմանը և օրենքների արդարացմանը։ Առավել հայտնի լուսավորյալ միապետները էին Ֆրիդրիխ II-ը Պրուսիայից, Կատրին II-ը Ռուսաստանից և Ժոզեֆ II-ը Ավստրիայից։
Մանվելյան Շուշան 