§6. ԷԼԵԿՏՐԱԿԱՆ ՀՈՍԱՆՔ
§7. ԷԼԵԿՏՐԱԿԱՆ ՀՈՍԱՆՔԻ ԱՂԲՅՈՒՐՆԵՐԸ: ԷԼԵԿՏՐԱԿԱՆ ՇՂԹԱ ԵՎ ԴՐԱ ԲԱՂԿԱՑՈՒՑԻՉ ՄԱՍԵՐԸ
Ամփոփում
1. Լիցքավորված մասնիկների ուղղորդված (կարգավորված) շարժումն անվա նում են էլեկտրական հոսանք:
2. Հոսանքի գոյության համար անհրաժեշտ է ազատ լիցքակիրների և էլեկտրա-կան դաշտի առկայություն:
3. Մետաղներում էլեկտրական հոսանքը պայմանավորված է ազատ էլեկտրոննե րի ուղղորդված շարժմամբ:
4. Որպես հոսանքի ուղղություն ընտրել են այն ուղղությունը, որով շարժվում են դրական լիցքավորված մասնիկները:
Հարցեր և առաջադրանքներ
1. Ո՞ր լիցքակիրներն են անվանում ազատ: Որոնք են ազատ լիցքակիրները` ա. մետաղներում, բ. էլեկտրոլիտներում։
ա. մետաղներում
Ազատ լիցքակիրներ են այն մասնիկները, որոնք կարող են հեշտությամբ շարժվել նյութի ներսում։
Մետաղներում՝ ազատ լիցքակիրներն են ազատ էլեկտրոնները։
բ. էլեկտրոլիտներում
Էլեկտրոլիտներում՝ ազատ լիցքակիրներն են դրական և բացասական իոնները։
2. Ի՞նչ է էլեկտրական հոսանքը:
Լիցքավորված մասնիկների ուղղորդված շարժումն է էլեկտրական հոսանքը։
3. Որո՞նք են էլեկտրական հոսանքի գոյության անհրաժեշտ պայմանները:
Հոսանքի համար պետք է՝
Էլեկտրական դաշտ, որը ստիպում է լիցքակիրներին շարժվել։
Ազատ լիցքակիրներ
4. Ինչպե՞ս են որոշում էլեկտրական հոսանքի ուղղությունը:
Ընտրվել է, որ հոսանքի ուղղությունը համընկնի դրական լիցքակիրների շարժման ուղղության հետ։
(Թեև մետաղներում իրականում շարժվում են բացասական՝ էլեկտրոններ։)
Ամփոփում
1. Հոսանքի աղբյուրը սարք է, որի միջոցով ապահովում են չընդհատվող էլեկտ-րական հոսանք:
2. Հոսանքի պարզագույն աղբյուր է գալվանական տարրը, որը քիմիական էներ-գիան փոխակերպում է էլեկտրականի:
3. Կուտակիչը (ակումուլյատոր) հոսանքի բազմակի օգտագործման գալվանա-կան աղբյուր է:
4. Էլեկտրական շղթան այն ուղին է, որով անցնում է էլեկտրական հոսանքը: Այն բաղկացած է հոսանքի աղբյուրից, սպառիչներից, դրանք միացնող հաղորդա լարերից, բանալուց, չափիչ և այլ սարքերից:
Հարցեր և առաջադրանքներ
1. Ի՞նչ է հոսանքի աղբյուրը:
Սարք է, որը ստեղծում և պահպանում է էլեկտրական դաշտը՝ ապահովելով լիցքակիրների շարժումը, այսինքն՝ հոսանք։
2. Ի՞նչ մասերից է կազմված պարզագույն գալվանական տարրը:
Սովորաբար բաղկացած է՝
երկու տարբեր մետաղից էլեկտրոդ
էլեկտրոլիտից (թթու, աղ կամ այլ լուծույթ)
Օրինակ՝ պղինձ, ցինկ, և աղային լուծույթ։
3. Նկարագրե՛ք գալվանական տարրի աշխատանքը, երբ տարրի սեղմակներին հաղորդալարերով միացված է սպառիչ:
Տարրի ներսում տեղի է ունենում քիմիական ռեակցիա, որի հետևանքով՝
անցնում են սպառիչով (օրինակ՝ լամպով) ու հոսանք է անցնում։
առաջանում է էլեկտրական դաշտ,
էլեկտրոնները շարժվում են արտաքին շղթայում,
4. էներգիայի ի՞նչ փոխակերպումներ են տեղի ունենում գալվանական տարրում:
Քիմիական էներգիան — էլեկտրական էներգիայի
5. Ի՞նչ է էլեկտրական կուտակիչը։
Սարք է, որը
- կուտակում է էլեկտրական էներգիա,
- հետո այն տրամադրում է օգտագործման։
Կուտակիչը լիցքավորվում է, հետո կարող է երկար ժամանակ հոսանք տալ (օրինակ՝ լիցքավորվող մարտկոց):
6. Գալվանական տարրերի և կուտակիչների ի՞նչ կիրառություններ գիտեք։
Օրինակներ՝
Խելացի սարքեր, խաղալիքներ
Լամպեր, ժամացույցներ
Հեռախոսներ, նոթբուքեր (կուտակիչներ)
Ավտոմեքենաների մարտկոցներ
7. Ի՞նչ մասերից է բաղկացած պարզագույն էլեկտրական շղթան:
Բաղկացած է՝
Հոսանքի աղբյուր
Սպառիչ (օր.՝ լամպ)
Հաղորդալարեր
Բանալիներ կամ անջատիչ
(Ըստ անհրաժեշտության՝ չափիչ սարքեր)
Մանվելյան Շուշան 