Մեր պատմության մեջ Մեսրոպ Մաշտոցը մի հերոս է, որը մեզ փրկեց տառերով։ Մինչև 405 թվականը հայերը հող ունեին, լեզու ունեին, բայց չունեին իրենց սեփական գիրը։ Դա նշանակում էր՝ չունեինք մեր պատմությունը գրելու, մեր աղոթքներն ասելու կամ օրենքները պահելու հնարավորություն։
Մաշտոցի մեծ առաքելությունը երեք բան էր. նախ՝ ստեղծել այնպիսի գրեր (այբուբեն), որոնք ճիշտ-ճիշտ սազում էին հայերենին, ապա՝ թարգմանել Աստվածաշունչը և, ամենակարևորը, բացել դպրոցներ ամբողջ Հայաստանում։ Այս դպրոցները դարձան մեր միության կենտրոնը։ Թեև մեր երկիրը քաղաքականապես բաժանված էր օտար տերությունների միջև, բոլոր հայերը սկսեցին սովորել նույն հայերեն տառերը։ Մաշտոցը հայերին հոգևորապես և մշակութապես վերամիավորեց։
Մեր ինքնությունը պահելու գործում գրի դերը հասկանալու համար պետք է հիշել Մամփրե պապին։ Մամփրեն, թեև մեծ տարիքում էր, սկսեց սովորել տառերը։ Նա ասում էր, որ տառերը զինվորներ են, իսկ դպրոցները՝ բերդեր։ Մաշտոցի տառերը դարձան մեր ամենաուժեղ զենքը։ Երբ թշնամիները փորձում էին մեզ ձուլել, մեր լեզուն ու մշակույթը փրկվեցին այդ զինվորների միջոցով։ Մենք կորցրեցինք թագավորներ, բայց չկորցրեցինք մեր գրերը։ Մամփրեն ասում էր. «Մամփրեն արքա է, իսկ սուրբ Մաշտոցի գրերն զինվորներ են»։ Սա նշանակում է, որ Մաշտոցը մեզ տվեց գանձը (տառերը), բայց հիմա յուրաքանչյուր հայ պետք է լինի արժանի «արքա» այդ զինվորների համար։ Մենք պետք է ճիշտ օգտագործենք մեր գիրը՝ հանուն ճշմարտության և Հայրենիքի։
Այսօր, հազարավոր տարիներ անց, Մաշտոցի գործը մնում է մեր գոյության հիմքը։ Նա մեզ տվեց այն գործիքը, որով ցրված հայությունը կարող է միշտ մնալ կապված իր արմատներին։ Մեր ինքնությունը ապրում է այս 36 զինվոր-տառերի մեջ։
Մանվելյան Շուշան 