Author: shushan5

11.12.2025

Աշխատանք դասարանում

Կարդա՛ ստեղծագործությունները և դրանց արտահայտած գաղափարների շուրջ ձևակերպի՛ր պնդումներ։ 
Վիշապը ողջ է…
Պնդում — Մարդը, երբ շատ է ուզում հարստություն, կարող է վատ դառնալ և փոխվել այնպես, որ այլևս ինքն իրեն չի նմանվում։
Պնդում — Ով շատ է հավանում հարստությունը, կարող է վատ դառնալ և դառնալ այն, ինչից առաջ վախենում էր։
Պնդում — Իրական թշնամին միշտ դրսում չէ, երբեմն մեր մեջ է։

Կրիան ու կարճը
Պնդում — Մարդ (կրիան) չի կարող փոխել ուրիշների բնույթը, նաև չի կարող իրեն պարտադրել վստահել անվստահելիին։
Պնդում — Բարությունը առաքինություն է, սակայն առանց զգուշության՝ կարող է վնաս բերել։
Պնդում — Ստոր կամ ինքնաոչնչացնող բնույթ ունեցող մարդիկ վնասում են ոչ միայն ուրիշներին, այլև՝ ինքն իրենց։

Աշխարհը և մենք
Պնդում — Մարդը վերացնում է իրեն, երբ պայքարում է իր իսկ ստեղծած երևույթների դեմ։
Պնդում — Մարդը հաճախ տառապում է իր սեփական վախերից, որոնք իրականում գոյություն չունեն։
Պնդում — Աշխարհն այն է, ինչ տեսնում ենք մեր ներսում․ եթե մենք շառաչում ենք, աշխարհն էլ մեզ է նույնն է վերադարձնում։

Միքայել Նալբանդյան ,,Իտալացի աղջկա երգը,, 

1. Բացատրի՛ր բառերը՝ քեն, ոխ, յուր, գանչում է, նորան, սորա։
քեն — ատելություն
ոխ — վրեժ
յուր — իր
գանչում է — կանչում է
նորան — նրան
սորա — սրան (այս մեկի)

2. Ի՞նչ է ուզում ասել հեղինակը, ի՞նչ ուղերձ ունի ստեղծագործությունը։ 
Հեղինակը ուզում է ասել, որ՝
Եթե պետք լինի զոհվել, թող լինի ազատության համար, ոչ թե անիմաստ։
Ազատությունը մարդկանց համար ամենակարևոր բաներից է։
Մարդը պետք է պայքարի իր և իր ժողովրդի ազատության համար։

3. Գրի՛ր կարծիքդ այս տողերի վերաբերյալ՝

«Ամենայն տեղ մահը մի է,
Մարդ մի անգամ պիտ մեռնե.
Բայց երանի՜, որ յուր ազգին
Ազատությամբ կը զոհվի»
Մահը յուրաքանչյուրին է հասնում, բայց ավելի լավ է, որ մարդը մահանա բարի և մեծ գործի, իր ժողովրդին օգնելու համար։ Այդպիսի մահը արժեքավոր է, որովհետև մարդը հերոսի նման է դառնում։

Ես կարծում եմ, որ Հայաստանի առաջին հանրապետությունը ստեղծվեց շատ դժվար պայմաններում։ Այն հիմնվեց 1918 թվականին, երբ հայ ժողովուրդը刚 էր դուրս եկել 1915 թվականի ցեղասպանությունից և երկար պատերազմներից։ Երկրում շատ մարդիկ սոված էին, հիվանդ, և պետությունը դեռ չէր ձևավորվել։

Առաջին մեծ խնդիրը կառավարման փորձի պակասն էր։ 1918–1920 թվականներին Հայաստանում քիչ էին փորձառու պետական գործիչները։ Առաջին վարչապետը՝ Հովհաննես Քաջազնունին (1918 թ.), ստիպված էր կառավարել մի երկիր, որտեղ չկային կայացած օրենքներ և բավարար գումար։ Նա փորձեց ստեղծել պետական կառույցներ, բայց դա շատ դժվար էր։

Մեծ դեր ունեցավ նաև Արամ Մանուկյանը, հատկապես 1918 թվականին։ Նա կազմակերպեց Երևանի պաշտպանությունը և օգնեց, որ պետությունը պահպանի իր գոյությունը։ Նրա գործունեությունը ցույց տվեց, որ նվիրված մարդիկ կարող են մեծ ազդեցություն ունենալ երկրի ճակատագրի վրա։

Ներքին խնդիրներից էին նաև սովը, հիվանդությունները և փախստականների մեծ թիվը։ 1919 թվականին երկրում շատ ծանր էր մարդկանց վիճակը։ Բանակը թույլ էր, տնտեսությունը՝ քայքայված։ Քաղաքական տարաձայնությունները նույնպես խանգարում էին պետականության ամրապնդմանը։

Չնայած բոլոր այս խնդիրներին, Հայաստանի առաջին հանրապետությունը մեծ նշանակություն ունեցավ։ 1920 թվականին, նույնիսկ դժվար պայմաններում, այն ապացուցեց, որ հայ ժողովուրդը կարող է ունենալ անկախ պետություն։

Այս շրջանից ես հասկանում եմ, որ պետություն ստեղծելու համար պետք են միասնականություն, պատասխանատու ղեկավարներ և ժողովրդի աջակցությունը։ Առաջին հանրապետության փորձը մեզ համար կարևոր դաս է նաև այսօր։

1)Հաշվե՛ք P(x) և Q(x) բազմանդամների քանորդն ու արդյունքը գրե՛ք ռացիոնալ արտահայտությամբ.

x2-3x-10+1/x+2

3x-4+1/2x+6

x2-120/x+11=x-11+1/x+11

x2-180/x-13+1/x+13

6×3+x2-42x+10/-x2+7=-6x-1*17/-x2+7

2×4-x3+11x-6/x3+5=2x-1+x-11/x3+5

2)Կատարեք մնացորդով բաժանում.
ա) x³ — 4x² + x + 6 -ը x + 1-ի, x − 2-ի, x — 3-ի վրա
բ) x⁴ + 2x³ + x² + 6 -ը x² + x + 1-ի, x + 2-ի վրա

Կոորդինատային հարթության մեջ կառուցենք 1 շառավղով կիսաշրջանագիծ, որի կենտրոնը կոորդինատների սկզբնակետն է: Այն անվանենք միավոր կիսաշրջանագիծ:

Դիտարկենք α սուր անկյունով AOX ուղղանկյուն եռանկյունը:

Գիտենք, որ սուր անկյան սինուսը հավասար է անկյան դիմացի էջի հարաբերությանը ներքնաձիգին, իսկ կոսինուսը՝ կից էջի հարաբերությանը ներքնաձիգին:

Այսպիսով՝

քանի որ կիսաշրջանագծի շառավիղը R=AO=1, ապա sinα=AX;cosα=OX

0°≤α≤180° միջակայքի ցանկացած α անկյան սինուս կոչվում է A կետի y կոորդինատը, իսկ կոսինուս՝ այդ կետի x կոորդինատը՝ A(cosα;sinα)

Հետևաբար, 0°≤α≤180° միջակայքի ցանկացած անկյան համար տեղի ունեն հետևյալ անհավասարությունները՝ −1≤cosα≤1; 0≤sinα≤1

1) α անկյան (α≠90°) տանգենս կոչվում է tgα=sinα/cosα հարաբերությունը:

2) α անկյան (α≠0°,180°) կոտանգենս կոչվում է ctgα=cosα/sinα հարաբերությունը:

Տանգենսի (α≠90°) և կոտանգենսի (α≠0°,180°) արժեքները որոշված չեն նշված անկյունների դեպքում, քանի որ դրանց համար կոտորակների հայտարարները հավասար են զրոյի:

Քանի որ ctgα=1/tgα, ապա կոտանգենսի կիրառությունը փոխարինվում են տանգենսով:

Բերված սահմանումների միջոցով և օգտագործելով միավոր շրջանագիծը, ստանում ենք 0°;90°;180° անկյունների սինուսի, կոսինուսի և տանգենսի արժեքները՝

sin0° = 0

cos0° = 1

tg0° = 0

sin90° = 1

cos90° = 0

tg90° գոյություն չունի

sin180° = 0

cos180° = −1

tg180° = 0

Սուր անկյունների համար 8-րդ դասարանից Ձեզ հայտնի է հիմնական եռանկյունաչափական նույնությունը՝ sin²α + cos²α = 1:

Երբեմն հարկ է լինում գտնել 90^o ± α կամ 180^o ± α տեսքի անկյունների սինուսը, կոսինուսը կամ տանգենսը` ունենալով α անկյան սինուսը, կոսինուսը կամ տանգենսը։ Այդ դեպքում օգտագործվում են որոշ բանաձևեր, որոնք կոչվում են բերման բանաձևեր.

Առաջադրանքներ․

1)

ա,գ

2)

ա,բ,գ

3)

ա)+
բ)-
գ)-
դ)-

4)

ա)sin(90^o-a)=cos a
բ)cos(90^o-a)=sin a
գ)sin(90^o+a)=cos a
դ)cos(90^o+a)=-sin a

5)

sin120° = √3/2
cos120° = −1/2
tg120° = −√3
ctg120° = −√3/3

6)

sin135° = √2/2
cos135° = −√2/2
tg135° = −1
ctg135° = −1

7)

sin150° = 1/2
cos150° = −√3/2
tg150° = −√3/3
ctg150° = −√3

11․12․25

1.Տեքստից գտիր մեկական հրամայական, ըղձական և ենթադրական եղանակի բայ։
Հրամայական եղանակ — ասե (գտնվում է «ասէ ձևը…» հատվածում՝ իմաստով «ասի՛ր», գրաբարական հրամայական)

Ըղձական (պարտադրողական) եղանակ – պիտի խոսվի («այստեղ … պիտի խոսվի» = ցանկություն/պարտադրական)

Ենթադրական եղանակ – լինենք («Եթե բառացի բացատրելու լինենք…» — ենթադրական եղանակ)

2.Դատող, բոլոր, մարդկանց, վատ, պիտի խոսվի, նշանակում է, ունեցել ենք, երրորդ, դառնալ բառերը ձևաբանական վերլուծության ենթարկիր։
ա) դատող

• Խոսքի մաս — ենթակայական դերբայ
• Արտասանություն — պարզ
• Բաղադրություն — բայնական հիմք դատ-, +ող ածականական վերջավորություն
• Թիվ — միավոր
• Սեռ — չունի
• Դեր — որոշիչ

բ)բոլոր

• Խոսքի մաս — որոշյալ դերանուն
• Չափ — անորոշ
• Թիվ — հոգնակի
• Դեր — որոշիչ

գ)մարդկանց

• Խոսքի մաս — գոյական
• Հոլով — սեռական
• Թիվ — հոգնակի
• Խմբ — կենս.

դ)վատ

• Խոսքի մաս — մակբայ / որակական ածական
• Չափ — պարզ
• Դեր — սահմանում է «բան»

ե)պիտի խոսվի

• Խոսքի մաս — դիմաոր բայ
• Եղանակ — պարտադրողական (ըղձական)
• Դիաթեզ — կրավորական
• Ժամանակ — ապառնի
• Դեմք/թիվ — անհատական 3-րդ

զ)նշանակում է

• Բայ, ներկայ ժամանակ, 3-րդ դեմք, միավոր, ներգործական, ցուցական եղանակ

է)ունեցել ենք

• Բայ, անցյալ կատարյալ, 1-ին դեմք հոգնակի

ը)երրորդ

• Թվելական համարիչ
• Դեր՝ որոշիչ

թ)դառնալ

Անդեմ բայ, ա խոնհարում

3.Տեքստից գտիր մտածել, միացնել, ունկնդրել, իհարկե բառերի հոմանիշները։
մտածել — դատել
միացնել — կցել
ունկնդրել — լսել
իհարկե — անշուշտ

4.Բառակազմական վերլուծության ենթարկիր այդպես, միջանկյալ, բացատրություն բառերը։
ա) այդպես
Ցույց տվող մակբայ
Ամբողջական հիմք: «այդ» (ցույց տվող դերանուն) + «պես» (կազմաձևական մաս)
Բառակազմ — ածանցավոր

բ)միջանկյալ
«միջ»՝ արմատ (մեջ, կենտրոն)
«անկ»՝ արմատ (անկյուն, միջնորդություն)՝ այստեղ որպես ձևող միջնորդ արմատ
«-յալ»՝ վերջածանց
Բառակազմ — ածանցավոր բաղադրյալ

գ)բացատրություն

Բառակազմ — ածանցավոր
Արմատ՝ բացատր— (բացատրել բայից)
Վերջածանց՝ -ություն (գոյական առաջացնող)

Տեքստ

Ասում եմ, ասում ես, և ստացվում է բամբասանք («Բառերի խորհրդավոր աշխարհից», Պետրոս Բեդիրյան)

Առողջ դատող բոլոր մարդկանց միահամուռ կարծիքն անշուշտ այն է, որ բամբասանքը վատ բան է։ Սակայն այստեղ այդ մասին չէ որ պիտի խոսվի, այլ հենց բայի մասին։
Եթեբառացի բացատրելու լինենք բամբասանք-ը, ապա պիտի ասենք, որ այն նշանակում է «ասում եմ-ասում ես անելը»։ Բացատրությունը մի քիչ կարծեք խորթ է, բայց իրականում այդպես է որ կա։

Շատ հին ժամանակներում ունեցել ենք այժմ մոռացված բալ («ասել. խոսել») բայը, որի ներկա ժամանակի գրաբարյան առաջին և երկրորդ դեմքերը կլինեին՝ բամ («ասում եմ, խոսում եմ»), բաս («ասում ես…»)։ Կցեք այս երկու ձևերը, դրանց միացրեք -անք գոյականակերտ վերջածանցը, և ահա բառը պատրաստ է։

Կարծում եք միայն ա՞յս բառն է այդպես կազմված։ Ոչ։ Եթե լսեք, որ արևմտահայն ասի՝ «Հա՛յդե, ջա՛նըմ, դուն գործիդ նայե, ըսի ըսավներուն (=բամբասանքներին) ականջ մի՛ կախեր»,- իմացեք, որ հանդիպել եք նույն «տրամաբանությամբ» կառուցված բառի. ըսի «ասացի»+ըսավ «ասաց»։

Անշուշտ ծանոթ եք Սայաթ-Նովային ու Գաբրիել Սունդուկյանին, նրանց միջոցով՝ Թիֆլիսի բարբառին։ Այստեղ կա կոսե, որ նշանակում է «ասում է». «Մարքրիտիս տեսիլ է ու հավնիլ է, կոսե…3 («խաթաբալա«)։ Գրաբարն էլ ուներ ասէ ձևը, որ նշանակում էր դարձյալ «ասում է»։ Միացրեք այս երկուսը և կստանաք մի երրորդ բառ՝ ասեկոսե, որ կրկին նշանակում է «բամբասանք». «Այդ բոլորն ասեկոսեներ ենխ մի հավատա»։

Եթե ուշադիր նայենք բաս ձևն ու նրա իմաստը կտեսնենք նաև բարբառային բասեբաս մտնել արտահայտության մեջ, որ նշանակում է «շաղակրատել. վիճել», և որը գործածել է Նար-Դոսը « Թե ինչ եղավ հետո, երբ շաքարամանից մի կտոր շաքար պակասեց…» նորավեպում. «- Դե, քիչ բասեբաս մտեք, գլուխս ցավում ա,- բարկացավ տատն իրեն հատուկ բարեսրտությամբ»։

Իսկ եթե մի քիչ էլ հեռու գնանք, կտեսնենք կապը բաս բայաձևի ձևի ու բա՜ս (=ասում ես, էլի») միջանկյալ արտահայտության միջև, որն ունի մի քանի իմաստներ՝ «բա, հապա. ուրեմ. իհարկե», որոնք բոլորն էլ կան Հովհաննես Թումանյանից քաղված այս օրինակներում. «- Բաս էս ո՞նց պտկ ըլիլ» («Քեռի Խեչանը»), «-… Տեսնեմ սա ջրին է վազում. ասի՝ բաս սրա բանը խարաբ է…» («Արջաորս»), «-Ապի, սրանք ժամ ունե՞ն…։ -Ունեն, բա՛ս…» («Գիքորը»)։
Դառնալով բալ-ին՝ պիտի ասեմ, որ սրանից է նաև բայ տերմինը, որ փաստորեն նշանակում է « ասելը, խոսելը»։ Եվ որպեսզի սրանց կապը ձեզ համոզի, համեմատեք ռուսերեն глагол «բայ», որ ժամանակիին նշանակել է նաև «խոսք», որից глаголать «խոսել» և разглагольствовать «բարբաջել, շաղակրատել»։ Թե՛ հայերեն բայ, թե ռուսերեն глагол տերմինները պատճենված են լատիներեն verbum /վե՛րբում/ -ից, որ նշանակում էր «խոսք» և «բայ» ( verbo /վե՛րբո/ «խոսել»)։

Հայոց պատմության էջերում Արշակունիների Արշակ Երկրորդ՝ Բ և Բագրատունիների վերջին արքա Գագիկ Երկրորդ՝ Բ-ն մնացել են որպես ողբերգական հերոսներ։ Թեև նրանց բաժանում է մոտ յոթ դար, արքաների ճակատագիրը զարմանալիորեն նման են․ երկուսն էլ պալքարել են հայերի անկախության համար, երկուսն էլ զոհ գնացել օտարի խաբեությանը և ներքին դավաճանությանը։

Արշակ Բ Արշակունի արքան (350-368թթ․) կառավարում էր երկրի համար օրհասական պահին, երբ Հայաստանը սեղմված էր Հռոմի և Պարսկաստանի միջև։ Չնայած իր ջանքերին՝ միավորելու երկիրը, նա բախվեց նախարարների անհնազանդությանը։ Նրա մահը եղավ դասական խաբեության արդյունք․ գնալով Պարսկական բնակցություների՛ նա ձերբակալվեց Շապուհ արքայի կողմից և իր մահկանացուն կնքեց Անհուշ բերդում։

Գագիկ Բ-ն Բագրատունին (Թագավորել է 1042-1045թթ․) գահ բարձրացավ շատ երիտասարդ տարիքում, երբ Բյուզանդիան ցանկանում էր կործանել Անիի թագավորությունը։ Նա ցուցաբերեց զարմանալի քաջություն՝ պաշպանելով Անին, սակայն նրա թիկունքում հայ իշխաները ու հոգևորականները դավադաբար <<վաճառեցին>> քաղաքը։ Ինչպես Արշակ Երկրուրդը, Գագիկ Երկրորդն էլ խաբեությամբ հրավիրեց Կոստանդապոլիս՛ իբրև թե բանակցելու, բայց այլևս երբեք չթողնվեց Հայրենիք վերադառնալ(1045 թվականին ապրել է աքսորում Բյուզանդիայում և սպանվել է ավելի ուշ’ մոտ 1079 թվականին, բայց այլևս թագավոր չի եղել)։

Եզրափակելով՝ կարող ենք ասել, որ Արշակ Բ-ն և Գագիկ Բ-ն մարմնավորում են Հայոց պետականության ամենացավոտ դասը։ Երկու արքաներն էլ անպարտելի էին ռազմի դաշտում , բայց պարտվեցին դիվանագիտական թակարդում և ներքին պառակտման պատճառով։ Նրանց պատմությունը հիշեցնում է․ որ թագավորության անկումը հաճախ սկսվում է ոչ թե թշնամու զորքից, այլ ներսի անմիաբանությունից։

Вопросы для Анализа (Понимание и Интерпретация)

1.Контраст: Как О. Генри описывает квартиру Деллы и Джима? Почему писатель так детально останавливается на описании их бедности (8 долларов в неделю, старый диван)? Как это влияет на восприятие их подарков?
Квартира Деллы и Джима описана как очень скромная и бедная: старая мебель, низкая зарплата Джима, постоянная нехватка денег. О. Генри подчёркивает бедность, чтобы показать, что супруги могут дарить друг другу только любовь и самопожертвование. На фоне нищеты их подарки выглядят ещё более трогательными и значимыми.

2.Сокровища: Какими двумя «сокровищами» обладала семья Янг? Почему именно эти вещи были для них самыми ценными?
Делла дорожила своими длинными роскошными волосами, а Джим — золотыми часами, доставшимися ему по наследству. Эти вещи были их гордостью и единственным материальным богатством. Они были ценными не только по стоимости, но и по эмоциональному значению.

3.Мотив Жертвы: Проанализируйте решение Деллы и Джима. Было ли им легко расстаться со своими сокровищами? Почему они пошли на эту жертву ради другого?
Нет, им было нелегко. Делла плакала, прежде чем решиться на продажу волос, а Джим тоже тяжело пережил потерю часов. Но оба сделали это ради любимого человека — потому что желание подарить радость было для них важнее собственных привязанностей.

4.Сюжетный Пуант: В чём заключается ирония и неожиданность финала? Что делает эту развязку такой трогательной?
Ирония в том, что подарки, которые они купили, оказались бесполезны: Делла купила цепочку для часов, которых у Джима уже нет, а Джим купил гребни для волос, которых у Деллы уже нет. Неожиданность создаёт эмоциональный контраст: материально они потеряли, но духовно — обрели большее.

5.Роль Волхвов: Объясните заглавие рассказа. Почему автор называет молодых супругов «волхвами»? Какую мудрость они продемонстрировали?
Супруги названы волхвами, потому что проявили высшую мудрость — способность жертвовать самым дорогим ради любви. Как и библейские волхвы, они преподнесли друг другу «дары», которые имели глубокий духовный смысл. Их мудрость состояла в понимании, что истинная ценность подарка — в бескорыстии.

6.Главная Идея: Что, по мнению О. Генри, является истинным Даром Рождества? Что в итоге получили супруги — материальную потерю или духовное приобретение?
Истинный дар Рождества — это любовь, доброта, щедрость души и готовность отдавать часть себя. Материально супруги потеряли свои сокровища, но духовно приобрели бесконечно больше: доказали силу своей любви и стали ещё ближе друг к другу.