Լեվ Տոլսթոյ <<Երեք հարց>>
Մի անգամ մի թագավոր մտածեց, որ եթե միշտ իմանար՝
երբ է պետք յուրաքանչյուր գործը սկսել,
ովքե՞ր են այն մարդիկ, որոնց հետ պետք է և չպետք է գործ ունենալ,
և, ամենագլխավորը, եթե միշտ իմանար՝ որն է բոլոր գործերից ամենակարևորը,
ապա ոչ մի բանում չի ունենա անհաջողություն։
Եվ այսպես մտածելով՝ թագավորը իր թագավորության մեջ հայտարարեց,
որ մեծ պարգև կտա նրան,
ով կսովորեցնի իրեն՝
ինչպես իմանալ յուրաքանչյուր գործի ճիշտ ժամանակը,
ինչպես իմանալ՝ ովքեր են ամենաանհրաժեշտ մարդիկ,
և ինչպես չսխալվել՝ որոշելով, թե որ գործն է ամենակարևորը։
Սկսեցին գալ գիտուն մարդիկ և տարբեր կերպ պատասխանել նրա հարցերին։
Առաջին հարցին ոմանք ասում էին,
որ պետք է նախօրոք կազմել օրվա, ամսվա, տարվա ճշգրիտ ժամանակացույց
և խստորեն հետևել դրան՝ որ ամեն մի գործ արվի իր ժամին։
Մյուսները ասում էին, որ առաջ չի կարելի որոշել՝ ինչ անել և երբ անել,
այլ պետք է չտար отвлекаться դատարկ զվարճություններից
ու միշտ ուշադիր լինել տեղի ունեցածին և անել այն, ինչ տվյալ պահին պահանջվում է։
Երրորդները ասում էին, որ որքան էլ մարդ ուշադիր լինի,
մեկը երբեք չի կարող ամեն անգամ ճիշտ որոշել,
թե որն է ճիշտ ժամանակը, ու պետք է ունենալ իմաստունների խորհուրդ։
Չորրորդները ասում էին, որ լինում են գործեր,
որոնց ժամանակը որոշելու համար արդեն ուշ է հարցնել,
և պետք է անպայման իմանալ, թե ինչ է լինելու առաջ։
Այդպիսի բան կարող են իմանալ միայն մոգերը,
այդ պատճառով էլ պետք է հարցնել նրանց։
Երկրորդ հարցին նույնպես տարբեր ձևով էին պատասխանում։
Մի քանիսը ասում էին՝ ամենաանհրաժեշտ մարդիկ թագավորի համար նրա կառավարիչներն են,
մյուսները՝ քահանաները,
երրորդները՝ բժիշկները,
չորրորդները՝ բանակը։
Երրորդ հարցին էլ ամեն մեկը տալիս էր առանձին պատասխան։
Մի մասը ասում էր՝ գիտությունն է ամենակարևոր գործը,
մյուսները՝ պատերազմական արվեստը,
երրորդները՝ աստվածապաշտությունը։
Բոլոր պատասխանները տարբեր էին,
ու թագավորը դրանցից ոչ մեկի հետ չհամաձայնեց և որևէ մեկին պարգև չտվեց։
Որպեսզի ստանա ամենաճիշտ պատասխանները,
նա որոշեց հարցնել մի ճգնավորի,
որի մասին մեծ համբավ կար՝ որպես շատ իմաստուն մարդու։
Ճգնավորը ապրում էր անտառում,
երբեք դուրս չէր գալիս և ընդունում էր միայն հասարակ մարդկանց։
Դրա համար էլ թագավորը հագավ պարզ հագուստ
և, իր զինվորներին թողնելով ճանապարհին,
մենակ եկավ նրա խրճիթը։
Երբ թագավորը մոտեցավ,
ճգնավորը իր խրճիթի առաջ բանջարանոց էր փորում։
Տեսնելով թագավորին՝ նա ուզեց ողջունել,
բայց նորից ձեռնարկեց փորելուն։
Ճգնավորը հյուծված ու թույլ էր՝
ընդամենը փոքրիկ հողակտորներ հանելով՝ ծանր շնչում էր։
Թագավորը ասաց.
— Ես եկել եմ քեզ մոտ, իմաստուն ճգնավոր,
որպեսզի պատասխանես երեք հարցերիս…
Ճգնավորը լսեց, բայց ոչինչ չպատասխանեց՝ շարունակելով փորել։
Թագավորը նրան ասաց.
— Դու հոգնեցիր, տուր, ես կփորեմ։
Ճգնավորը շնորհակալություն հայտնեց, նստեց գետնին,
ու թագավորը սկսեց փորել։
Երկու ակոս փորվելուց հետո թագավորը կրկին հարցրեց,
բայց ճգնավորը լռեց։
Երկու ժամ անց, երբ արևը մայր էր մտնում,
ճգնավորը ասաց.
— Ահա ինչ-որ մեկն է գալիս։
Թագավորը շրջվեց և տեսավ մի մարդ,
որ վազելով էր գալիս անտառից՝
ձեռքերը պահած փորին, որից արյուն էր հոսում։
Նա ընկավ գետնին։
Թագավորը և ճգնավորը նայեցին՝
մարդն ունի մեծ վերք։
Թագավորը լվաց, կապեց,
շատ անգամ փոխեց արյունով թրջված վիրակապերը։
Երբ արյունը կանգնեց,
վիրավորն աչքերը բացեց ու խնդրեց ջուր։
Թագավորը բերեց, հասցրեց նրան։
Հետո նրա հետ տեղափոխեցին խրճիթ
և դրեցին մահճակալին։
Թագավորը այնքան էր հոգնացած,
որ քուն մտավ հենց շեմքին նստած։
Առավոտյան շուտ վիրավորը արթնացավ ու սեղմ ձայնով ասաց.
— Ների՛ր ինձ…
— Ես քեզ չեմ ճանաչում և ոչ մի բանում չեմ կարող ներում տալ, — ասաց թագավորը։
— Ես քեզ ճանաչում եմ, — ասաց նա։
— Ես քո թշնամին եմ։ Դու կասեցրիր իմ եղբորը և խլեցիր իմ ունեցվածքը։
Ես եկել էի քեզ սպանելու,
բայց քո ծառայողները ինձ ճանաչեցին և վիրավորեցին։
Եթե դու ինձ չփրկեիր, ես կմեռնեի։
Ես եկել էի սպանելու քեզ, բայց դու ինձ փրկեցիր։
Եթե ապրեմ, ես ու իմ որդիները
քեզ ամենավստահելի ծառաներս կլինենք։
Ների՛ր ինձ։
Թագավորը ուրախացավ, որ հաշտվեց թշնամու հետ,
նրան ներեց,
խոստացավ վերադարձնել ունեցվածքը
և բուժում ուղարկել։
Դրանից հետո թագավորը մոտեցավ ճգնավորին ու ասաց.
— Վերջին անգամ եմ խնդրում՝ պատասխանիր իմ հարցերին։
Ճգնավորը պատասխանեց.
— Դու արդեն ստացել ես պատասխանները։
— Ինչպե՞ս, — հարցրեց թագավորը։
Ճգնավորը ասաց.
— Եթե դու երեկ չսփոփեիր իմ թույլ մարմինը
և չփormapի՛ր իմ այգին,
այլ գայիս ետ՝
այն մարդը քեզ վրա կմտներ,
և դու կզղջայիր, որ ինձ հետ չես մնացել։
Ուրեմն ամենակարևոր ժամանակն էր այն, երբ դու փորում էիր այգին,
և ես այն ժամանակ քո համար ամենակարևոր մարդն էի,
իսկ ինձ օգնելը՝ ամենակարևոր գործը։
Երբ այն վիրավորը եկավ,
ամենակարևոր ժամանակը դարձավ այն, երբ դու նրան օգնում էիր,
քանի որ առանց քեզ նա կմեռներ։
Ուրեմն նա էր այդ պահին ամենակարևոր մարդը,
և նրան օգնելն էր ամենակարևոր գործը։
Հիշիր՝ ամենակարևոր ժամանակը հենց այս պահն է,
որովհետև միայն այս պահին մենք իշխանություն ունենք մեր վրա։
Ամենակարևոր մարդը նա է, ում հետ հիմա ես,
որովհետև ոչ ոք չգիտի՝ նորից կհանդիպի՞ որևէ մեկին։
Ամենակարևոր գործը բարություն անելն է,
որովհետև միայն այդ պատճառով է մարդը ուղարկված աշխարհ։
Վերլուծություն
Մի արքա մտածեց՝ ուզում է իմանալ երեք բան՝ երբ է ամենակարևոր ժամանակը, ով է ամենակարևոր մարդը և ինչ է ամենակարևոր գործը:
Արքան օգնեց մի մենակյացին և փրկեց վիրավոր մարդուն: Մենակյացը բացատրեց.
- Ամենակարևոր ժամանակը՝ հիմա է:
- Ամենակարևոր մարդը՝ այս պահին կողքիդ գտնվող մարդը է:
- Ամենակարևոր գործը՝ անել լավ բան նրան է:
Ստացվում է՝ չպետք է սպասել, պետք է հիմա օգնել և լավ գործ անել:
Մանվելյան Շուշան 