Category: Կենսաբանություն 8

Սեպտեմբեր ամսվա կենսաբանության ամփոփում

Դեկտեմբեր ամսվա Կեսաբանության ամփոփում

Փետրվար

Հյուսվածքային հեղուկ, ավիշ

Արյան շրջանառությունը անոթներով

Ինֆակտ/Ինսուլտ

Մարտ

Շնչառական համակարգ

Գազափոխանակում

Ապրիլ

Սնման հիգիենան, մարսողական օրգանների հիվանդություններ, դրանց կանխարգելումը

Վիտամիններ

Մաշկի կառուցվածք և ֆունկցիան

Մայիս

Արտազատում

1. Ինչպիսի՞ սննդանյութերի օգտագործումը է բացասաբար ազդում արտազատության օրգանների վրա։

Բացասաբար ազդում են՝

Աղի չափից շատ օգտագործումը
Ճարպոտ ու տապակած սնունդը
Քաղցրավենիքների ու շաքարի շատ օգտագործումը
Գազավորված ըմպելիքներն ու ալկոհոլը
Այս բոլոր նյութերը ծանրաբեռնում են արտազատության օրգանները, հատկապես՝ երիկամները։

2. Թվարկե՛ք երիկամային հիվանդությունների պատճառները։

Արյան բարձր ճնշում
Շաքարային դիաբետ
Մշտական դեղամիջոցների չարաշահում
Միզուղիների վարակի բարդացումներ
Ալկոհոլի և վնասակար սննդի հաճախակի օգտագործում
Ջրազրկում (ոչ բավարար ջրառ)
Ժառանգական գենետիկ հիվանդություններ

3. Ինչպե՞ս են հիվանդությունների հարուցիչները թափանցում միզուղիներ։

Հարուցիչները միզուղիներ կարող են թափանցել՝

Միզուկի միջոցով (հաճախ բակտերիաներ՝ անբավարար հիգիենայի պատճառով)
Արյան հոսքով՝ եթե օրգանիզմում այլուր կա վարակ
Սեռական ճանապարհով փոխանցվող վարակների դեպքում
Վիրաբուժական միջամտությունների ժամանակ (եթե չէ պահպանվում ստերիլություն)

4. Ի՞նչպիսի սննդամթերքն է բացասաբար ազդում երիկամների աշխատանքի վրա։

Բացասաբար ազդում են՝

Աղի և վերամշակված մթերքները (չիպս, կոլբաս, պահածոներ)
Ճարպոտ մսեր ու տապակած ուտեստներ
Շաքարով հարուստ մթերքներ (թխվածքներ, քաղցրավենիք)
Ածխաջրերով հագեցած ու արագ սնունդը
Ալկոհոլը և կոֆեինով խմիչքները (չափից շատ օգտագործման դեպքում)

1. Ի՞նչ նշանակություն ունի մարﬓի մազածածկույթը:
Մարմնի մազերը պաշտպանում են մեզ։ Դրանք օգնում են պահել մաշկը տաք, պաշտպանում են արևից ու փոշուց։ Օրինակ՝ հոնքերը պաշտպանում են աչքերը քրտինքից, իսկ քթում եղած մազերը՝ փոշուց ու մանր մասնիկներից։

2. Ի՞նչ գործոնների հետևանքով են մազերը թափվում:
Սթրեսի (ներվայնանալու) պատճառով
Վատ սնվելու պատճառով
Ժառանգական (ծնողների նման) պատճառներով
Հորմոնների փոփոխությունից
Որոշ հիվանդությունների կամ դեղերի հետևանքով

3.Ինչպե՞ս խնաﬔլ եղունգները և պահպանել ձեռքերի մաքրությունը:
Լվանալ ձեռքերդ հաճախ օճառով և ջրով
Եղունգները կարճ պահիր և մաքուր
Մի կրծիր եղունգները
Մի օգտագործիր ուրիշի մանիկյուրի գործիքները
Կարող ես օգտագործել եղունգների յուղ կամ կրեմ, որ չչորանան

4. Ի՞նչ ախտանիշներ են դրսևորվում մաշկի ցրտահարված տեղամասում:
Մաշկը դառնում է սպիտակ կամ կապտավուն
Կարող է կորցնել զգացողությունը (սառչի, ցավ չլինի)
Հետո կարող է սկսվել ուժեղ ցավ
Մաշկը դառնում է ուռած

1․Ի՞նչ նշանակություն ունեն վիտամիններ
Վիտամինները շատ կարևոր են մարդու առողջության համար։ Դրանք օգնում են ճիշտ զարգանալուն, ուժեղացնում են իմունային համակարգը, պահպանում են մաշկի, աչքերի, ատամների ու ոսկորների առողջությունը, ինչպես նաև կարգավորում են օրգանիզմի շատ գործառույթներ։ Վիտամինների պակասը կարող է հանգեցնել տարբեր հիվանդությունների և թուլության։

2․Ո՞ր սննդամթերքն է ավելի շատ պարունակում վիտամին A, B, C, D
Վիտամին A — գազար, դդում, կարմիր պղպեղ, լյարդ, ձու

Վիտամին B (B1, B2, B6, B12) — հատիկավորներ (հացահատիկ), ընկույզ, լոբի, միս, ձու

Վիտամին C — կիտրոն, նարինջ, ելակ, կիվի, բուլղարական պղպեղ, մաղադանոս

Վիտամին D — ձուկ (սաղմոն, սարդինա), ձվի դեղնուց, կարագ, արևի լույս (սինթեզվում է մաշկի միջոցով արևի ազդեցությամբ)

3․ինչպիսի՞ն պետք է լինի սննդի ընդունման ռեժիմն օրվա ընթացքում։

Օրվա ընթացքում սննդի ընդունումը պետք է լինի կանոնավոր։ Սովորաբար խորհուրդ է տրվում՝

Նախաճաշել օրը սկսել ուժեղ և օգտակար նախաճաշով
Ճաշել օրն անցկացնելու համար հիմնական սնունդը ստանալ ճաշի ժամանակ
Ընթրել թեթև, բայց սննդարար ընթրիք՝ օրվա վերջում
Ցանկության դեպքում կարելի է ունենալ նաև միջուտումներ՝ միրգ, չրեր կամ թեթև սնունդ

1․ Ինչու՞ պետք է հետևել սննդակարգին։
Սննդակարգին հետևելը շատ կարևոր է, որովհետև այն օգնում է պահպանել առողջությունը, ստանալ անհրաժեշտ վիտամիններն ու սննդարար նյութերը, խուսափել թունավորումից, ավելորդ քաշից և աղեստամոքսային խնդիրներից։ Լավ կազմված սննդակարգը ուժ է տալիս օրվա ընթացքում և պաշտպանում է օրգանիզմը հիվանդություններից։

2․ Որո՞նք են սնման հիգիենայի նորմերը։
Սնման հիգիենայի հիմնական կանոններնը

Սնվելից առաջ ու հետո լվանալ ձեռքերը
Միշտ ուտել մաքուր ափսեներից և պարագաներով
Պահել ու օգտագործել միայն թարմ և մաքուր մթերքներ
Չուտել փողոցում բաց վիճակում պահվող սնունդ
Պահպանել սառնարանային կամ սենյակային համապատասխան
ջերմաստիճան՝ կախված սննդի տեսակից
Խուսափել ժամկետանց կամ կասկածելի հոտով ու տեսքով սննդից

3․ Թվարկե՞ք թունավորման ախտանշանները։
Սննդային թունավորման ժամանակ կարող են առաջանալ այս ախտանշանները․

Փսխում, Աղիքային ցավ կամ սուր որովայնային խանգարում, Դիարեա (փորլուծություն), Ջերմություն, Թուլություն, գլխապտույտ
Սրտխառնոց, Չորություն բերանում կամ ախորժակի կորուստ

1. Ինչպե՞ս կարելի է բարձրացնել օրգանիզմի դիմադրողականությունը շնչառական հիվանդությունների նկատմամբ։
Օրգանիզմի դիմադրողականությունը բարձրացնելու համար պետք է ժամանակին ստանալ պատվաստումներ, զբաղվել սպորտով կամ որևէ ֆիզիկական ակտիվությամբ, սնվել առողջ և հավասարակշռված, խուսափել սթրեսներից ու լարվածությունից, ինչպես նաև պահպանել առողջ ու հանգիստ քուն։

2. Որո՞նք են շնչառության հիգիենայի հիմնական կանոնները։
Շնչառությունը պահպանելու համար պետք է լինել մաքուր օդով վայրերում, սենյակները պարբերաբար օդափոխել, հետևել մաքրությանը՝ լվանալ ձեռքերը և դեմքը, խուսափել փոշուց ու ծխից, և մնալ հնարավորինս հեռու վարակակիր մարդկանցից։

3. Ինչպե՞ս են հեռացվում քթի խոռոչ կամ շնչափող ընկած առարկաները։
Եթե առարկա է ընկել քթի խոռոչ, պետք է մյուս քթանցքը փակել ու փորձել ուժեղ շնչով դուրս հանել այն։ Ոչ մի դեպքում չի կարելի քթի մեջ խցկել որևէ գործիք, որովհետև կարող է վնասվել։ Իսկ եթե առարկան ընկել է շնչափող կամ հնարավոր չէ ինքնուրույն հանել՝ անհրաժեշտ է շտապ դիմել բժշկի։

1․ Ինչո՞ւ պետք է քթով շնչել։
Քթով շնչելու ժամանակ օդը անցնում է քթի խոռոչով, որտեղ այն մաքրում է փոշուց ու մանրէներից, խոնավանում, տաքանում և միայն հետո է փոխանցվում թոքերին։ Այսպիսով, քթով շնչելը պաշտպանում է օրգանիզմը վարակներից և սառը օդի վնասից։

2․ Ինչո՞ւ ջրի մեջ ընկած թոքի կտորը չի ընկղմվում։
Թոքի մակերեսը պատված է բարակ թաղանթով, իսկ ներսում կան փոքր խոռոչներ՝ ալվեոլներ։ Դրանք պարունակում են օդ, ինչի շնորհիվ թոքը դառնում է թեթև և ջրի մեջ չի խորտակվում։ Ավելին, թաղանթները արտադրում են հեղուկ, որը նաև թուլացնում է շփման ուժը շնչելու ժամանակ։

3․ Ինչո՞ւ երեխան, ով դժվարանում է քթով շնչել, հաճախ է հիվանդանում մրսածության հիվանդություններով։
Երբ երեխան չի կարողանում շնչել քթով, սկսում է շնչել բերանով։ Բերանով շնչելիս օդը չի տաքանում, չի մաքրվում և չի խոնավանում, ինչի հետևանքով սառը և մանրէներով հարուստ օդը անմիջապես հասնում է թոքերին՝ առաջացնելով մրսածություն կամ վերին շնչուղիների վարակ։

Ինչպե՞ս է առաջանում շաքարային դիաբետը։
Շաքարային դիաբետը առաջանում է այն ժամանակ, երբ օրգանիզմը չի արտադրում բավարար քանակով ինսուլին հորմոն կամ ինսուլինը ճիշտ կերպով չի գործում։ Արդյունքում արյան մեջ գլյուկոզայի մակարդակը բարձրանում է, ինչը վնասում է օրգանիզմի տարբեր օրգաններ ու համակարգեր։

Ինչպե՞ս է առաջանում ասթման։
Ասթման առաջանում է, երբ շնչուղիները բորբոքվում են, նեղանում կամ լցվում լորձով։ Սա կարող է լինել ալերգիայի, ինֆեկցիայի կամ ժառանգական գործոնների հետևանքով։ Ասթման ուղեկցվում է շնչառության դժվարացումով, հազով, սեղմվածության զգացումով կրծքավանդակում։

Ինչպե՞ս է առաջանում ուռուցքը։
Ուռուցքը առաջանում է այն ժամանակ, երբ բջիջները սկսում են անկառավարելիորեն բաժանվել ու աճել։ Դրանք կարող են ձևավորել գոյացություններ (ուռուցքներ), որոնք լինում են բարորակ կամ չարորակ (քաղցկեղային)։ Որոշ դեպքերում ուռուցքը կարող է տարածվել նաև այլ օրգանների վրա։

1.Ինչպե՞ս կարելի է բարձրացնել օրգանիզմի դիմադրողականությունը շնչառական հիվանդությունների նկատմամբ:

պատվաստումներ, սպորտ, առողջ սնունդ, չենթարկվել սթրեսի և առողջ քուն:
2.Որո՞նք են շնչառության հիգիենայի հիմնական կանոնները:

մաքուր օդ/տարածք, հաճախակի լվացվել և հաժախակի օդափոխել սենյակը:
3.Ինչպե՞ս են հեռացվում քթի խոռոչ կամ շնչափող ընկած առարկաները:

Քթի խոռոչ փոքր առարկա ընկնելու դեպում հարկավոր է մյուս քթածակը փակել և դուրս մղել իրը հարկավոր չէ անել դա ինչոր գործիքներով այլապես ինչոր մի բան կվնասվի: Մյուս դեպքոըմ էլ պետք է գնալ բժշկի:

• Ինչո՞վ է պայմանավորված անոթներում արյան շարժման արագությունը:

Պատերի մկանային շերտի կծկման շնորհիվ բարձրանում է արյան ճնշումը և արյունը ստանում է լրացուցիչ շարժման արագություն:

• .Ո՞ր անոթներում է դիտվում արյան հոսքի ﬔծ արագություն:

Ամենամեծ արագությունն է 0,5մ/վ

• Որո՞նք են արյան հոսքի արագության նվազման պատճառները մազանոթներում:

արյունը բարձր տեղամասից արժվում է դեպի ցածր տեղամասը

• Ինչո՞ւ են դեպի թոքեր գնացող անոթները կոչվում երակային անոթներ:
• Սրտի ո՞ր բաժնից է սկսվում արյան ﬔծ շրջանառությունը և որտե՞ղ է ավարտվում:

Աջ փորոքից մինչև ձքխ նախասիրտ: