Posted in Հայոց լեզու

Գործնական քերականություն

Աշխատանք դասարանում

08.04.2024 , երկուշաբթի

1. . Տեքստերում մի անգամ տեղադրի՛ր փակագծերի առաջին բանաձևերը, մյուս անգամ՝ երկրորդները: Գտի՛ր ստացված տեքստերի տարբերությունը:

Երբ քամին (դադարում էր, դադարել էր), ալիքները (դառնում էին, դարձել էին) ավելի սահուն ու զառիկող, նրանց բարձրությունը (փոքրանում էր, փոքրացել էր):  Այդ փոփոխությունները (կատարվում էին, կատարվել էին) աստիճանաբար, և ծփանք դարձած ալիքները (շարունակում էին, շարունակել էին) իրեց ընթացքը մինչև ափ հասնելը:

Երբ քամին դադարում էր, ալիքները դառնում էին ավելի սահուն ու զառիկող, նրանց բարձրությունը փոքրանում էր:  Այդ փոփոխությունները կատարվում էին աստիճանաբար, և ծփանք դարձած ալիքները շարունակում էին իրեց ընթացքը մինչև ափ հասնելը:
Այս տեքստում բառերը գրված են ներկայով:
Երբ քամին դադարել էր, ալիքները դարձել էին ավելի սահուն ու զառիկող, նրանց բարձրությունը փոքրացել էր:  Այդ փոփոխությունները կատարվել էին աստիճանաբար, և ծփանք դարձած ալիքները շարունակել էին իրեց ընթացքը մինչև ափ հասնելը:
Այս տեքստում բառերը գրված են անցյալով:

2. Համեմատի՛ր տրված նախադասությունների բայերը և գտի՛ր տարբերությունները:

Փորձելով ամեն ինչ պարզելու են, ու հանգիստ խղճով առաջ ենք գնալու:Սահմանական եղանակ։
Փորձելով ամեն ինչ պարզեն, ու հանգիստ խղճով առաջ գնանք:Ըղձական եղանակ։
Եթե ոչինչ չխանգարի, փորձելով ամեն ինչ կպարզեն, ու հանգիստ խղճով առաջ  կգնանք:Ենթադրական եղանակ ։
Փորձելով ամեն ինչ  պիտի պարզեն, ու պիտի  առաջ  գնանք, ուրիշ ելք չունենք:հարտադրական եղանակ։
Փորձելով ամեն ինչ պարզե՛ք ու հանգիստ խղճով առաջ գնացե՛ք: հրամայական եղանակ։

Այս նախադասությունները իրարից տարբերվում են նրանով, որ ամեն մեկի բայերի եղանակները տարբեր են:

3. Ո՞ր բառերի միջոցով է արտահայտվում խոսողի վերաբերմունքը (եղանակավորում նախադասությունը, ընդգծեք ):

Այնպես լինի, որ ինքը կարողանա խուսափել այդ հանդիպումից:
Պիտի գնա ու արևի մասին պատմի աշխարհին:
Եթե մարդկանց ու մեքենաների աղմուկը չլինի, ամեն առավոտ կլսեք ջութակի ձայնը:
Գոնե կարողացա խուսափել այդ հանդիպումից:
Անշուշտ գալու է և անպայման ամեն ինչ պատմելու է:
Ամեն առավոտ երևի լսում եք ջութակի ձայնը:

 Լրացուցիչ աշխատանք (տանը)

1. Տեքստերում մի անգամ տեղադրի՛ր փակագծերի առաջին բանաձևերը, մյուս անգամ՝ երկրորդները: Գտի՛ր ստացված տեքստերի տարբերությունը:

 Անվավոր չմուշկները Լոնդոնում (հայտնագործվեցին, հայտնագործվել են): Առաջին օգտագործողն էլ բելգիացի երաժիշտ Ժոզեֆ Մարլինը (եղավ, եղել է): Նա դրանցով (եկավ, գալիս էր) պարահանդես ու ամբողջ երեկո (սահեց,սահում էր) չմուշկներով ու միաժամանակ ջութակ (նվագեց, նվագում էր):

Անվավոր չմուշկները Լոնդոնում հայտնագործվեցին: Առաջին օգտագործողն էլ բելգիացի երաժիշտ Ժոզեֆ Մարլինը եղավ: Նա դրանցով եկավ պարահանդես ու  ամբողջ երեկո  սահեց չմուշկներով ու  միաժամանակ ջութակ նվագեց:

Անվավոր չմուշկները Լոնդոնում են հայտնագործվել : Առաջին օգտագործողն  էլ բելգիացի երաժիշտ Ժոզեֆ Մարլինն է եղել: Նա դրանցով գալիս էրպարահանդես ու  ամբողջ երեկո սահում էր չմուշկներով ու  միաժամանակ ջութակ էր նվագում :Տեքստերում մի անգամ տեղադրի՛ր  փակագծերի առաջին բանաձևերը,  մյուս անգամ՝երկրորդները:

2. Փակագծերում  տրված ժամանակաձևերից տեքստին համապատասխանող ձևն ընտրի՛ր և գրի՛ր կետերի փոխարեն: 

ա) Աշխարհի մեծածավալ հին գրքերից մեկը հայերեն «Մշո ճառընտիր» գիրքն է, որ … (պատրաստեցին, պատրաստել են, պատրաստել էին) արջառի ու երինջի կաշվից: Դայոթանասունհինգ սանտիմետր լայնություն … (ունի, ուներ) և մոտ երեսուներկու կիլոգրամ…(կշռում է, կշռում էր, կշռել է): Հայ գյուղացինրը մեծ գումարով փրկագնեցին ձեռագիրը, երբսելջուկները դա… (հափշտակել են, հափշտակում էին, հափշտակել էին):

բ) Միայն դինոզավրերն ու մյուս նախապատմական կենդանիները կարող էին տեսնել հայտնիամենահին երկնաքարի անկումը, որովհետև երեք հարյուր միլիոն տարի առաջ, երբ դա…(ընկավ, ընկել է, ընկնում էր, ընկել էր), միայն  նրանք …( թափառել են, թափառել էին, թափառեցին, թափառում էին) ծառանման պտերների հսկա անտառներ

Posted in Հայոց լեզու

Լրացուցիչ աշխատանք

Լրացուցիչ աշխատանք (տանը)

1. Տեքստը  կարդա՛ և քարի վրա պայմանագիր ստորագրելու  արարողությունն այնպես նկարագրի՛ր, որ հավաստի հնչի (փորձի՛ր պահպանել պատմական  կոլորիտը, արարողության հանդիսությունը , մասնակիցների հագուստ-կապուստը, զենք ու զրահը և այլն):

Ժնևում, ՄԱԿ-ի թանգարանում, ի թիվս բազմաթիվ այլ ցուցանմուշների, աշխարհում առաջին խաղաղ դաշնագիրն է պահվում: Այդ եզակի «փաստաթուղթը» մեր թվարկությունից առաջ 1290 թվականին է կազմվել, «ստորագրել են» եգիպտական փարավոնը և խեթերի թագավորը: Դաշնագիրը քարի վրա է փորագրված և տեքստի տակ ստորագրության փոխարեն երկու տիրակալների անձնական խորհրդանիշներն են քանդակված: 

Մեր թվարկությունից առաջ, Եգիպտոսի փարավոնը և խեթերի թագավորը, իրենց շքախմբով, փարավոնի արքունիքում մեծ տոնակատարության ընթացքում, երկու երկրների միջև դաշնագիր են կնքում։ Քանի որ այն ժամանակ, թագավորները կամ փարավոնները, իրենց համար կարևոր փաստաթղթերը կազմում էին քարի վրա փորագրելով, այս տիրակալները նույնպես հատուկ քանդակագործական գործիքներով իրենց անձնական խորհրդանիշներն են քանդակում փաստաթղթի տակ, որպես հաստատում։

2․ Հետևություններից ո՞րն է (որո՞նք են) համապատասխանում տեքստին: Ընտրությունդ հիմնավորի՛ր: Կարող ես նաև այլ հետևություն անել:
Արագիլին հարցրին.
— իմաստո՛ւն հավք, ինչո՞ւ ես անվերջ մի ոտքի վրա կանգնում:
Պատասխանեց.
Որպեսզի գոնե մի քիչ թեթևացնեմ աշխարհի բեռը:
Հետևություն
ա) Մարդիկ մեծամիտ են ու շատ կարևորում են իրենց: Նրանց թվում է, թե իրենք են տանում աշխարհի հոգսը, և իրենցից է կախված, թե աշխարհն ինչպե՛ս է ապրում:
բ) Կա մարդ, որ այնքան բարի է, աշխարհի ու մարդկանց նեղություն չտալու համար պատրաստ է «մեկ ոտքի վրա» ապրելու: Իր կյանքը կդժվարացնի, միայն թե ուրիշների համար հեշտ լինի:
գ) Ծույլ մարդիկ, իրենց բան ու գործը թողած, ամբողջ օրը կարծես աշխարհի հոգսն են հոգում:
դ)Կան պարծենկոտ մարդիկ, որոնք իրենց ամենասովորական արարքները շատ են կարևորում ու դրանք վեհ գաղափարներով բացատրում:
ե) Բոլոր մարդիկ  պիտի մեկ ոտք ունենան, որ երկրի բեռը թեթև լինի:
զ) Մարդիկ պետք է հարգեն դիմացինների սովորությունները և դրանց  վերաբերող ավելորդ հարցեր չտան, թե չէ երբեմն շատ անհեթեթ պատասխաններ կլսեն: Ամեն ինչ չէ, որ բացատրելի է:
է) Մարդիկ այնքան եսասեր ու շահամոլ  են, որ երբեք, մի թռչունի չափ անգամ չեն մտածի  իրենց երկրի մասին:
Հետևություններից Բ և Ե-ն են համնկնում։

Posted in Հայոց լեզու

Գործնական քերականություն

Աշխատանք դասարանում

Ընտրել վերնագրերից մեկը և գրել շարադրություն՝

  • Նամակ
  • Ի՞նչ  են խոսում թռչունները
  • Ո՞ր բառերն են բոլորից շատ ուրախացնում ինձ
  • Ի՞նչ համ ու հոտ ունեն բառերը
  • Խոսակցություն անտառում
  • Իմ պապիկի պատմածը
  • Երբ նորից սկսվի
  • Այլ, գրե՛ք ձեր առաջարկած վերնագրով։ 

    Ի՞նչ համ ու հոտ ունեն բառերը
    «Բառերը կարող են լինել քաղցր կոնֆետների կամ թթու կիտրոնների նման: Որոշ բառեր, ինչպիսիք են ընկերությունն ու ուրախությունը, ինձ համար քաղցր են թվում, որովհետև դրանք ջերմացնում և ուրախացնում են իմ սիրտը: Իսկ մյուսները, ինչպես նախանձը կամ տխրությունը», դառն են թվում, քանի որ դրանք բերում են բացասական զգացմունքներ:
    Բառերի հոտը կարող է լինել ամառային անձրևի պես՝ թարմացնող և հաճելի, կամ ինչպես այրված ծառի ծուխը՝ տխուր ու ծանր։ Օրինակ՝ «ծաղիկ» և «վանիլ» բառերը քաղցր և հաճելի բուրմունք ունեն, ինչպես ծաղկած այգում, մինչդեռ «վիշտը» և «տխրությունը» կարող են տխրության և արցունքների հոտ:
    Այսպիսով, բառերը, ինչպես սնունդը, կարող են տարբեր համեր և հոտեր առաջացնել մեր երևակայության մեջ: Կարևոր է խելամտորեն ընտրել բառերը, որպեսզի դրանք ուրախություն և բավարարվածություն բերեն, ինչպես համեղ ընթրիքը կամ բուրավետ ծաղիկը»:

 Լրացուցիչ աշխատանք (տանը)

1. Պատմությունը դարձրո՛ւ ներկա ժամանակով:

Մեր կապիկը մի աֆրիկացուց էինք ձեռք բերել, որը վառ անհատականությամբ ու յուրահատուկ հումորով օժտված մի էակ էր: Ամեն օր նրան դուրս էինք տանում ու կապում ծառին: Առաջին երկու օրը խելոք նստում էր տան մուտքի մոտ, ու նրա կողքով չընդհատվող հոանքով անցնում էին որսորդները, մեզ սննդամթերք բերող պառավ կանայք, խումբ-խումբ վազում էին խխունջներ ու միջատներ բերող փոքրիկ տղաներ: Մենք ենթադրում էինք, որ այդ անդադար շարժումը կզվարճացնի ու կհետաքրքրի կապիկին: Այդպես էլ եղավ: Նա շատ շուտ գլխի ընկավ, որ պարանի երկարությունն իրեն թույլ է տալիս թաքնվել բակի դռնակի մոտ, և օգտվեց դրանից: Հենց որ ոչինչ չկասկածող մի աֆրիկացի բակ էր մտնում, կապիկն իսկույն դուրս էր ցատկում դարանից ու բռնում խեղճի ոտքը: Հետն էլ այնքան սոսկալի ճղճղոց էր գցում, որին նույնիսկ ամենապինդ նյարդերն ունեցող մարդը չէր դիմանում:

Մեր կապիկը մի աֆրիկացուց  ձեռք բերեցինք, որը վառ անհատականությամբ ու յուրահատուկ հումորով օժտված մի էակ է: Ամեն օր նրան դուրս ենք տանում ու կապում ծառին: Առաջին երկու օրը խելոք նստում է տան մուտքի մոտ, ու նրա կողքով չընդհատվող հոանքով անցնում են որսորդները, մեզ սննդամթերք բերող պառավ կանայք, խումբ-խումբ վազում են խխունջներ ու միջատներ բերող փոքրիկ տղաներ: Մենք ենթադրում ենք, որ այդ անդադար շարժումը կզվարճացնի ու կհետաքրքրի կապիկին: Այդպես էլ եղավ: Նա  գլխի ընկավ, որ պարանի երկարությունն իրեն թույլ է տալիս թաքնվել բակի դռնակի մոտ, և օգտվեց դրանից: Հենց որ ոչինչ չկասկածող մի աֆրիկացի բակ է մտնում, կապիկն իսկույն դուրս էր ցատկում դարանից ու բռնում խեղճի ոտքը: Հետն էլ այնքան սոսկալի ճղճղոց է գցում, որին նույնիսկ ամենապինդ նյարդերն ունեցող մարդը չի դիմանա:

2. . Փակագծերում  տրված ժամանակաձևերից տեքստին համապատասխանող ձևն ընտրի՛ր և գրի՛ր կետերի փոխարեն:

Բարձր կրունկներով կոշիկներն առաջին անգամ երևացել են ուշ միջնադարյան Փարիզում: Բայց կինն իր կրունկներն ինչո՞ւ պիտի պահի (պիտի պահի, պիտի պահեր) բարձր ու մարմնի ծանրությունը ոտքի թաթերի վրա.պիտի դնի (պիտի դնի, պիտի դներ): Պատճառն այն էր, որ այն ժամանակ Փարիզի փողոցները սալահատակված չէին (չեն,չէին), և մարդիկ մի մայթից մյուսն անցնելու ժամանակ խրվում էին (խրվում էին, խրվեցին, խրվել են, խրվել էին) ցեխի մեջ: Եվ ահա մի հնարագետ կոշկակար, որն իր համար հնարեց (հնարեց, հնարել է, հնարել էր) բարձր կրունկները, որոշեց մյուսների կոշիկներն էլ այդպես կարել:

Posted in Հայոց լեզու

Գործնական քերականություն

01.04.2024, երկուշաբթի

Աշխատանք դասարանում

1.Ընդգծված հարակատար դերբայները դարձրո՛ւ դիմավոր բայեր. Դիմավոր ձևերը ո՞ր դերբայով կազմվեցին:

Օրինակ`
Վաղուց հերքված վարկածը— վարկածը, որ վաղուց հերքվել էր:

Ցանքերի համար վտանգավոր դարձած արձրև, Անձրևը, որը վտանգավոր էր դարձել անձրևի համար։

մառախուղով պատված լեռնագագաթներ, Լեռնագագաթներ, որոնք պատվել էին մառախուղով։

ճանապարհորդի նկարագրած ջրվեժը, ջրվեժը, որը նկարագրել էր ճանապարհորդը։

դժվարին կացության մեջ ընկած մարդ, մարդ, որը դժվարին կացության մեջ էր ընկել

գիշերները մեր այգին այցելած չորքոտանին, չորքոտանին, որը այցելել էր մեր այգին գիշերը։

անտառից սկիզբ առած վտակ, վտակ, որը սկիզբ էր առել անտառից

2.Ընդգծված  ենթակայական դերբայները դարձրո՛ւ դիմավոր բայեր. դիմավոր ձևերը ո՞ր դերբայով կազմվեցին:

Օրինակ`

Հերքվող վարկած— վարկած, որ հերքվում էր:

Գիշերները մեր այգին այցելող չորքոտանի, չորքոտանի, որը այցելում էր

անտառից սկիզբ առնող վտակ, վտակ, որը սկիզբ էր առնում

դժվարին կացության մեջ գտնվող մարդ, մարդ, որը դժվար կացության մեջ էր գտնվում

ցանքերի համար վտանգավոր  դարձող, անձրև, որը վտանգավոր էր դարձել

մառախուղով պատվող լեռնագագաթներ, լեռնագագաթներ, որոնք պատված էին

ջրվեժը նկարագրող ճանապարհորդ, ջրվեժ, որը նկարագրված էր

3. Ընդգծված  անորոշ դերբայը դիմավոր բա՛յ դարձրու. ինչպիսի՞ դիմավոր ձևեր ստացվեցին:

Օրինակ`

Գնաց ծովում լողանալու- Գնաց , որ ծովում լողանա:

Խնդրեց նամակը հասցնելու մասին-խնդրեց, որ նամակը հասցնի։

Մի քանի վարկյան շահելու համար վազեց-վազեց, որ շահի մի քանի վարկյան։

Սպասեց հոսանքների բերելուն-սպասեց, որ հոսանքները բերի։

Մի քանի քայլ հեռանալով`  հանդիպեց-հեռավաց, որ մի քանի քայլից հանդիպի։

Հոսանքի ուղղությամբ ցած վազելով` տեսավ-տեսավ, որ հոսանքի ուղղությամբ ցած վազի։

Ջրի պակասելու մասին խոսեցին-խոսեցին, ջրի պակասի մասին։

Posted in Հայոց լեզու

Գործնական քերականություն

Աշխատանք դասարանում

Դերանուն-առաջադրանքներ

Լրացուցիչ աշխատանք (տանը)

1.Գտի՛ր, թե ընդգծված բառաձևերը ե՛րբ են սխալ և երբ` ճիշտ: Ուղղի՛ր սխալ ձևերը:
Գնալուց մի անգամ էլ պատվիրեց զգույշ լինել:
Սխալ է: Ճիշտ է գնալիս:
Քո գնալուց հետո հյուրեր եկան:
Ճիշտ է:
Այդ աղջկան փրկելուց քիչ էր մնում ինքը խեղդվեր:
Ճիշտ է, բայց նաև կարող է լինել փրկելով:
Մարդու կյանքը փրկելուց բարի գործ կ՞ա:
Ճիշտ է:
Շտապելուց ամեն ինչ  գցում էր ձեռքից:
Ճիշտ է, բայց նաև կարող է լինել շտապելով:
Շտապելուց ինչ-որ մեկը կանգնեցրեց նրան:
Ճիշտ է, բայց նաև կարող է լինել շտապելիս:
Հոգնել եմ նույն բանն անվերջ ասելուց:
Ճիշտ է, բայց նաև կարող է լինել ասել:
Այդ ասելուց հանկարծ գլխի ընկավ, որ մոռացել է գլխավորը:
Ճիշտ է:
Հեռանալիս հիշեցրեց իր հրավերն ու խնդրանքը:
Ճիշտ է:
Հեռանալիս հոգնել եմ, ուզում եմ բոլորիդ միասին տեսնել:
Ճիշտ է, բայց նաև կարող է լինել հեռանալով:
Ուշադիր դիտելիս վրան ճեղք կնկատես:
Ճիշտ է:
Դա դիտելիս  հետո էլ ոչինչ չեմ ուզում տեսնել:
Ճիշտ է, բայց նաև կարող է լինել դիտեմ:

2. Տրված հարակատար դերբայները տեղադրի՛ր կետերի փոխարեն:

Քնած, բերած, կառուցած, տրված, տնկված, հեռացած, ասված:

Երբ արդեն ամեն ինչ ասված էր, բոլոր պատվերները՝ տրված մոտեցավ մեքենային:
Վարպետի կառուցած բոլոր կամուրջները մինչև այսօր կան:
Երբ արքայի հրամանով տնկված անտառը մի քիչ մեծացավ, այնտեղ վայրի կենդանիներ  էլ  բաց թողեցին:
Աշխարհում մի մարդ միայն կարող է օգնել քնած գեղեցկուհուն:
Այս կողմերից մի քանի տարի առաջ հեռացած մարդիկ մեր ավանը չեն ճանաչի:
Հեղեղի բերած տուփը ոչ մի կերպ չէր բացվում:

3. Տրված ենթակայական դերբայներով նախադասություններ կազմի՛ր այնպես, որ դրանք ո՞ր հարցին պատասխանեն:

Գրող, կառուցող, ներող, բարձրացող,հիացող:

Որ մարդը-Գրող մարդը գրում էր բանաստեղծություններ նվիրված իր մայրիկին։

Որ մարդը-Կառուցող մարդը,ով կառուցում է,իր տունը։

Որ մարդը-Ներող մարդը,ով ներել է,իր սիրած անձին։

Որ մարդը-Բարձրացող մարդը,ով բարձրանում էր դեպի իր նպատակ։

Որ մարդը-Հիացող մարդը,ով հիանում էր սարերով։

Posted in Հայոց լեզու

Գործնական քերականություն

Աշխատանք դասարանում

1. Տրված բայերը բաժանի՛ր երկու խմբի՝դիմավոր բայերի և դերբայների:

Փակել է, մտնել, փակած, մտար, փակում եմ, մտնում է, փակեցիր, մտած, փակի՛ր, մտնեիր, փակելիս, մտնելիս, կփակենք, մտի՛ր, պիտի փակեք, մտել էինք, փակել էիր, պիտի մտնի:

Դերբայներ- մտնել, փակած,, մտած, մտնելիս,

Դիմավոր-մտար, փակում եմ, փակեցիր, փակիր, մտնեիր, կփակենք, մտիր, պիտի փակեք, մտել էինք, փակել էիր, մտնում է, պիտի մտնի։

2. Տրված նախադասություններն այնպես փոխի՛ր, որ դիմավոր բայը դառնա համակատար դերբայ (իս վրջավորությամբ):

Օրինակ`

Երբ կենդանիների պահպանության խնդիրն էին լուծում, բազում դժվարությունների հանդիպեցին: -Կենդանիների պահպանության խնդիրը լուծելիս բազում դժվարությունների հանդիպեցին:

Երբ գետափին զբոսնում էր, հանկարծ շների հալածվող մի եղջերու տեսավ:
Գետափին զբոսնելիս հանկարծ շներից հալածվող մի եղջերու տեսավ:
Երբ երկրորդ խողովակաշարն էին կառուցում, պարզեցին, որ դա էլ բավարար չի լինելու:
Երկրորդ խողովակաշարը կառուցելիս պարզեցին, որ դա էլ բավարար չի լինելու:
Երբ գետակն անցնում էր, որս անող մի գայլաձուկ տեսավ:
Գետակն անցնելիս որս անող մի գայլաձուկ տեսավ:
Երբ լսում էր ընկերոջ պատմությունը, փորձում էր պատկերացնել, թե ինքն ի՞նչ կաներ այդ
պայմաններում:
Ընկերոջ պատմությունը լսելիս փորձում էր պատկերացնել, թե ինքն ի՞նչ կաներ այդ
պայմաններում:
Երբ ինչ-որ բան կամ ինչ-որ մեկին գնահատում ես, կտրուկ ու ծայրահեղ մի՛ լինիր:
Ինչ-որ բան կամ ինչ-որ մեկին գնահատելիս կտրուկ ու ծայրահեղ մի՛ լինիր:
Երբ փորձում էր, ընդամենը մի փոքր սխալ էր արել, ու ոչինչ չէր ստացվել:
Փորձելիս ընդամենը մի փոքր սխալ էր արել, ու ոչինչ չէր ստացվել:

3. Տրված բայերից համակատար դերբայներ ստացի՛ր և դրանցով նախադասություններ կազմի՛ր:

Չափել, շարժվել, կապել, մտնել, տեսնել:

չափել-չափելիս
Պահարանը չափելիս հասկացա, որ հասակս չի հասնի մինչև պահարանի գլուխ։

շարժվել-շարժվելիս
Դպրոց շարժվելիս քունս տանում էր։

կապել-կապելիս
Փողկապը կապելիս նկատեց, որ այն կեղտոտվել էր։

մտնել-մտնելիս
Սենյակ մտնելիս ոտքս հարվածեցի դռանը։

տեսնել-Տեսնելիս
Ամեն անգամ տատիկիս տեսնելիս մեծ ուրախություն եմ զգում։

Լրացուցիչ աշխատանք (տանը)

1. Տրված անորոշ դերբայների բացառական և գործիական հոլովներով (ուց, ով վերջավորությամբ ձևերով) նախադասություններ կազմի՛ր:

Լսել, բարձրանալ, հեռանալ:

Լսել-լսելուց, լսելով
Այդ լուրը լսելուց հետո անաղմուկ դուրս եկա սենյակից։
Եվ ինձ լսելով՝ կարող են ասել. «Գժվե՞լ է, ի՜նչ է». (Պ․Սևակ)

բարձրանալ-բարձրանալուց, բարձրանալով
Լեռը բարձրանալուց առաջ նախաճաշեցինք նրա ստորոտին։
Օդանավը վերև բարձրանալով՝ անհետացավ ամպերի մեջ։

հեռանալ-հեռանալուց, հեռանալով։
Ընկերոջս հեռանալուց հետո շատ տխրեցի։
Այդ հարցը չի լուծվի նախագահի հեռանալով։

2. Կետերի փոխարեն պահանջված ձևերով գրի՛ր փակագծում դրված բայերը:

Երգելու ժամանակ ձայնը գլուխն էրգցում: (երգել- ե՞րբ)
Ձիու սիրտը պայթել էր քուռակի համար վախից: (վախենալ-ինչի՞ց)
Թեյը տանելուց թափեց: (տանել-ե՞րբ)
Կենսախինդ մարդիկ վախենում են լուրջ կամ տխուր կամ ծանր երևալուց: (երևալ-ինչի՞ց)
Ու Մոսկվա գնալուց առաջ մի երկու օրով ման է գալիս հարազատ վայրերում: (գնալ-ինչի՞ց)

Մեղր լցնելուց մի կաթիլ գետին թափեց: (լցնել-ե՞րբ)

3. Փակագծում դրված բայերը կետերի փոխարեն գրի՛ր պահանջված ձևով:

Այդ նամակը կարդալու ժամանակ նա գունատվեց: (կարդալ-ե՞րբ)

Ամբողջը երեկո կարդալուց  հոգնած՝ դուրս եկավ զբոսնելու: (կարդալ -ինչի՞ց) 
Այդ տունը կարդալով սպասում էր որդու վերադարձին:  (կարդալ -ե՞րբ)
Չգիտես ինչու, վախենում էր վերջին կամուրջը մինչև վերջ կառուցելուց: (կառուցել -ինչի՞ց)
Ականջները դժժում էին ամբողջ օրն այդ աղմուկը լսելով: (լսել -ինչի՞ց)
Իրիկնապահին տուն դառնալուց մի անգամ էլ հիշեց խոստումը: (դառնալ-ե՞րբ)
Վիրավորվել էր ընկերոջ՝ առանց պատճառի հետ դառնալուց: (դառնալ -ինչի՞ց)
Վրա-վրա հիվանդանալուց նիհարել էր:  (հիվանդանալ -ինչի՞ց)
Հիվանդանալուց միշտ էլ նիհարում է:  (հիվանդանալ -ե՞րբ)

Posted in Հայոց լեզու, Uncategorized

Գործնական քերականություն

Աշխատանք դասարանում

1. Դերբայները դարձրո՛ւ բայեր:

Օրինակ`

Քայլող աղջիկ- աղջիկ, որը քայլում է:
Հեռացած ձմեռ- ձմեռը, որ հեռացել է:

Ա. Սլացող մեքենա-մեքենա, որը սլանում է, արևի շուրջը պտտվող մեքենա-մեքենա, որը պտտվում է արևի շուրջ, թունելից դուրս եկող գնացք-գնացք, որը դուրս է գալիս թունելից, պատրաստակամորեն հորը մտնող երեխա-երեխա, որը պատրաստակամորեն մտնում է հորը, փոշու ու մրի մեջ աշխատող մարդիկ-մարդիկ, որոնք աշխատում են փոշու և մրի մեջ:

Բ. Ընկած գրիչ-գրիչ, որը ընկել է, մոռացված երգ-երգ, որը մոռացվել է, թիթեռի հետևից ընկած երեխա-երեխա, որը թիթեռի հետևից է ընկել , արձակված ու կախված վարագույր-վարագույր, որը արձակել է և կախված, լուծված խնդիր-խնդիր, որը լուծվել է, գիշերվա անձրևից խոնավացած օդ- օդ, որը խոնավացել է գիշերվա անձրևից:

2. Կետերը փոխարինի՛ր ապրել բայից կազմված դերբայներով (ապրելիս, ապրող, ապրած, ապրել):

Նրա ապրած երկար ու ձիգ տարիների մասին ընդամենը մի երկու նախադասություն կարելի է պատմել:

Գետափին՝ զով ծառերի ստվերում ապրելիս հիշում էր իր անապատը, խանձված ավազը:

Կարտոֆիլի արտում ապրող բզեզն արագ բազմանում է ու շարժվում առաջ՝  նոր տարածություններգրավելու:

Ուզում էր քաղաքից դուրս ու մենակ՝ ապրել հեռու մի դաշտում:

3. . Կետերը փոխարինի՛ր ապրել բայի դիմավոր ձևերով:

Ք

անի՛ տարի ապրում ես մեր երկրում ու չգիտե՞ս մեր օրենքները: Եթե մի երկու ամիս էլ ապրեք այս խոնավ ու անարև երկրում, բոլորովին կմոռանա՞ք մեր գյուղը: Մի քանի օր այստեղ ապրի ու կտեսնի, թե ի՞նչ դժվար է օրվա հոգսը հոգալը:

Այստեղ ապրելու ուրիշ ելք չունեմ: Դու երկար պարել ես այս աշխարհում ու շատ բան ես տեսել, ինձ մի խորհուրդ տո՛ւր:

Լրացուցիչ աշխատանք (տանը)

Մասնակցել Մայրենի լեզվի ֆլեշմոբին։ 

Posted in Հայոց լեզու

Գործնական քերականություն

Աշխատանք դասարանում

Որոշյալ դերանուններ՝ ամբողջ, ամեն, ամեն ինչ, ամենքը, բոլորը յուրաքանչյուրը, ողջը, համայն, ամենայն….
1. Դուրս գրի՛ր որոշյալ դերանունները, գրի՛ր հոլովը:
Աղջկա քնքուշ հոգին բոլորը գիտեն:ուղղական
Ամենքից շատ նա էր սպասում դրան:Բացառական
Յուրաքանչյուրն իր մասին էր մտածում:ուղղական
Ամեն ոք աշխատում էր չխախտել լռությունը:ուղղական
Խոսեցին ամեն ինչից:Բացառական

Անորոշ դերանուններ՝ ինչ-որ, ոմն, որևէ, ովևէ, մի քանիսը, այլ, ուրիշ, ոմն-ոմանք մի քանի…
2. Կազմի՛ր տրված անորոշ դերանունների սեռ. հոլովը՝ ուրիշ, մի քանիսը, այսինչ:
ուրիշի, մի քանիսիս, ասյինչի
3. Գտի՛ր անորոշ դերանունները, որոշի՛ր պաշտոնը:
Ոմանք արդեն անուշ երազներ էին տեսնում:-ենթակա
Եվ ուրիշ է կարոտս հիմա:-ստորոգյալ
Իմ հոգում ինչ-որ անհանգստություն կար:- լրացում

Ուշադրություն դարձրո՛ւ ուղղագրությանը՝ ովևէ, երբևէ, որևէ, երբևիցե, որևիցե:

Ժխտական դերանուններ՝ ոչ ոք , ոչինչ, ոչ մի, ոչ մեկը:
4. Կետերի փոխարեն դի՛ր ժխտական դերանուններ:
Ժխորի մեջ ոչ մեկ ուշադրություն չէր դարձնում նրա վրա, ոչ մեկի մտքով չէր անցնում, որ տղայի սիրտը թրթռում էր:
Ամբողջը կավիրեն, չի մնա ոչինչ:
Դեղին տերևն ընկավ քարին,ոչ մի շշուկ չլսվեց:
Ոչ ով այնքան չի զարմանում, որքան այս մարդը:
Նա ոչ միից  ահ չուներ, բացի հորից:
Ամեն ինչ մոռացել է,ոչնչով  չի հետաքրքրվում, նույնիսկ թատրոնով:

Լրացուցիչ աշխատանք (տանը)

1. Պարզի՛ր, թե Ա և Բ նախադասություններում ընդգծված դերանուններն ինչո՞վ են տարբերվում:

Ա. Որքա՞ն հարստություն է թաղվել ծովի խորքերում առաջին նավի խորտակման օրվանից:

Բ.Ոչ ոք չի կարող ստույգ ասել, թե որքան հարստություն է թաղվել ծովի խորքերում առաջին նավի խորտակման օրվանից:

Ա. Ե՞րբ են ձկները խավիար դնում:

Բ. Ուզում եմ պարզել, թե երբ են ձկները խավիար դնում:

Ա. Խեցու մեջ մարգարիտն ինչպե՞ս է  գոյանում:

Բ.Ես նոր եմ իմացել,թե խեցու մեջ մարգարիտն ինչպես է գոյանում:

2.Կետերը փոխարինի՛ր տրված դերանուններով: Ուշադրություն դարձրո՛ւ կետադրությանը:

Ով, ինչ, երբ, որտեղ, ինչքան:

Ինչքա՞ն է ջուր հավաքվում այս փոսում:

Ինձ հետաքրքրում է, թե ե՞րբ է  ջուր հավաքվում այս փոսում:

Ի՞նչ պետք է անեն՝ տարածքի գեղեցկությունը պահպանելու համար:
Իրենք էլ չգիտեն, թե ինչ  պետք է անեն տարածքի գեղեցկությունը պահպանելու համար:
Ե՞րբ պետք է վերականգնի հատված անտառները:
Ձեզ հարց տվե՞լ եք, թե ով պետք է վերականգնի հատված անտառները:
Ինչքա՞ն ժամանակ է պետք՝ ամեն ինչ վերականգնելու համար:
Ճարտարապետին հարցնում են, թե ինչքան .ժամանակ է պետք ամեն ինչ վերականգնելու համար:
Ո՞վ այդպես գրավեց  քո ուշադրությունը:
Ցո՛ւյց  տուր տեսնեմ , թե ինչը այդպես գրավեց  քո ուշադրությունը:
Եր՞բ ես պատմելու քո վերջին ճամփորդության մասին:
Գոնե ասա՛, թե երբ ես պատմելու քո վերջին ճամփորդության մասին:

Posted in Հայոց լեզու, Uncategorized

Գործնական քերականություն

Փոխադարձ դերանունները ցույց են տալիս փոխադարձ հարաբերությամբ միմյանց հետ կապված առարկաներ կամ անձեր՝ առանց դրանք անվանելու:
Փոխադարձ դերանուններն են՝ իրար, միմյանց, մեկմեկու կամ մեկմեկի:

1. Ընդգծի՛ր փոխադարձ դերանունները, որոշի՛ր դրանց հոլովը:
Մեզ կյանքը նետեց միմյանցից-ումից հեռու: Բացառական
Մենք չուզեցինք մեկմեկու-ում կանչել: Սեռական
Ընտանիքի անդամները հպարտանում էին իրարով-ումով: Գործիական

Հարցական դերանունները արտահայտում են հարցում :
Միայն ո՞վ դերանունն է, որ գոյականից տարբեր հոլովում ունի: Նայի՛ր հոլովման աղյուսակին և ասա ինչով է տարբերվում գոյականի հոլովումից:
Ուղղ. ո՞վ
Սեռ. ո՞ւմ
Տր.  ո՞ւմ
Հայց. ո՞ւմ
Բաց. ո՞ւմից
Գործ. ո՞ւմով

Գրի՛ր ո՞վ դերանվան հոգնակին: – ովքեր
Գրի՛ր ե՞րբ դերանվան սեռական և բացառական հոլովները: – Երբվա, երբվանիից
Գրի՛ր ո՞ր դերանվան հոգնակին: – որոնք
Ո՞վ կլուծի այս հարցը: Գրի՛ր ո՞վ հարցական դերանվան պաշտոնը: – ենթակա
Քո ուզածն ի՞նչ է : Գտի՛ր նախադասության ստորոգյալը: – ի՞նչ է

Հարցական դերանունները արտասանվում են հարցական առոգանությամբ և կազմում են հարցական նախադասություններ: Հարցական դերանունների վերջին ձայնավորի վրա դրվում է հարցական նշան՝ ո՞վ, ե՞րբ ինչպիսի՞ և այլն: Բացառություն են ի՞նչը, ո՞րը, քանի՞երորդ, ո՞րերորդ, քանի՞սը: 
2. Կետադրի՛ր նախադասությունները, ընդգծի՛ր հարցական դերանունները:
Ինչու՞ են քանդվում մարդկանց իրար միացնող կամուրջները:
Ինչի՞ց փշրվեց այն կարևոր թելը, որ պահում էր մեզ:
Ո՞վ կահասկանա ինձ:
Դու կռվել ես նրա հետ, ինչի՞ համար:

Հարաբերական դերանունները նույն հարցական դերանուններն են, որոնք, սակայն, արտահայտում են ոչ թե հարցում, այլ մի նախադասության կապը, հարաբերվելը մյուսին:
Օր՝. Ինչ աղբյուրից մարդ ջուր խմի, էն աղբյուրը քար չի գցի:
Ով աշխատի, նա կուտի:
Հարաբերական դերանունները հոլովվում են հարցական դերանունների պես և նախադասության մեջ կատարում են նույն պաշտոնները, ինչ որ հարցականները:

Լրացուցիչ աշխատանք (տանը)

1. Ուշադրությո՛ւն դարձրու ընդգծված դերանուններին և որոշի՛ր, թե ո՞ւմ անվան փոխարեն են դրվում դրանք:

Զինվորն ասաց, որ ինքը (զինվորը)  գիշերը գնացքով է գնալու ու նրան (որևէ մեկին) էլ է տանելու իր հետ:
Որսորդը բողոքում էր, որ ինքն (որսորրդն)անտառում արջ է տեսել, իսկ նա (որևէ մեկը)չի հավատում իրեն:
Գիտնականն ասում է, որ իրեն (գտնականիին) իրեղեն ապացույցներ են պետք, նա(ոևէ մեկը) իզուր է ուզում խոսքով ապացուցել:
Անծանոթն ասաց, որ նա (որևէ մեկը) իզուր է անհանգստանում, ինքը (անծանոթը)միայն մի բաժակ ջուր է ուզում:
Հետախույզն ընկերոջը հորդորում էր, որ նա (ընկերը) իզուր ժամանակ չկորցնի, ինքը (հետախույզը) գիտի, որ այդտեղ այլևս գետ չկա:

2. Պարզի՛ր, թե յուրաքանչյուր նախադասության մեջ ո՞ւմ անվան փոխարեն են դրվում ընդգծված երրորդ դեմքի դերանունները և պատասխանի՛ր հարցին:

Օրինակ`
Տղայի հայրը նրանով է պարծենում:- Տղայով:

Տղան ընկերոջ մասին ասում էր, որ նա վախենում է օձի լեզվից, մինչդեռ ինքը գիտե, որ օձերը լեզվով միայն հոտոտում ու շոշափում են:

Ընկերն էր վախենում։ Տղան էր ասում։

Աղջիկը զարմացած նայեց տատին, նա իրեն այդքան ոգևորված չէ՞ր տեսել, ի՞նչ է:

Նա աղջիկն է , իսկ » իրենը » տատին։

Ծերունին տղայի կողքին իր մանկությունն էր հիշում:Ծերունին տղայի կողքին նրա մանկությունն էր հիշում:

Սկզբում ծերունին էր հիշում իր մանկությունը տղայի կողքին, ապա հետո հիշում էր տղայի մանկությունը ։

Գայլն իրեն համոզում էր, որ ինքը չի վախենում շներից: Գայլն իրեն համոզում էր, որ նա չի վախենում շներից:

Սկզբում գայլն ինքն իրեն էր համոզում , որ չի վախենում շներից, ապա { ուրիշին} նրան էր համոզում , որ նա չի վախենում շներից ։

Նախադասության մեջ նա՞ , թե՞ ինքը դերանունն է փոխարինում նույն նախադասության ենթակայի անվանը:

փոխվում է նա ։

 3. Որտեղ հնարավոր է, ընդգծված դերանունները փոխարինի՛ր գոյականներով:

Օրինակ` Աշխարհում ոչ մեկին նրանից շատ չի սիրում:- Աշխարհում ոչ մեկին որդուց շատ չի սիրում:

Իշխանն իրեն էլ չէր խնայում, վաղ առավոտից մինչև ուշ երեկո թամբին էր:- Իշխանն իրեն էլ չէր խնայում, վաղ առավոտից մինչև ուշ երեկո թամբին էր:

Իշխանը նրան էլ չէր խնայում, վաղ առավոտից մինչև ուշ երեկո թամբին էր:-Իշխանը ձիուն էլ չէր խնայում, վաղ առավոտից մինչև ուշ երեկո թամբին էր:

Երկիրը նրա շուրջը պտտվում է մի տարում:-Երկիրը արեգակի շուրջը պտտվում է մի տարում:

Երկիրը իր շուրջը  մեկը օրում է պտտվում:- Երկիրըիր շուրջը  մեկը օրում է պտտվում:

Մայրս ասում էր, որ ինքը երեկոյան հյուրեր է ընդունելու:- Մայրս ասում էր, որ ինքը երեկոյան հյուրեր է ընդունելու:

Մայրս ասում էր, որ նա երեկոյան հյուրեր է ընդունելու:- Մայրս ասում էր, որ եղբայրս երեկոյան հյուրեր է ընդունելու:


Այդ մարդն իրենից բացի բոլորին վստահում է:- Այդ մարդն իրենիցբացի բոլորին վստահում է։

Այդ մարդն նրանից բացի բոլորին վստահում է:- Այդ մարդն տղայից բացի բոլորին վստահում է:

Posted in Հայոց լեզու

Գործնական քերականություն

Աշխատանք դասարանում

Դերանուն-անվան դեր կատարող

Խոսքում գոյական, ածական, թվական անունները չկրկնելու համար հաճախ դրանք փոխարինում են անվան դեր կատարող բառերով՝ դերանուններով:

Դերանունները լինում են ութ տեսակ

• անձնական

• ցուցական

• փոխադարձ

• հարցական

• հարաբերական

• որոշյալ

• անորոշ

• ժխտական

Անձնական դերանուններ մատնացույց են անում խոսող, խոսակից կամ մի երրորդ անձ՝ առանց դրանք անվանելու:

Առաջին դեմք ՝ ես, ինքս,     մենք ինքներս

Երկրորդ դեմք՝ դու, ինքդ ,   դուք ինքներդ

Երրորդ դեմք՝ նա, ինքը,        նրանք, իրենք

1. Ես ինքս եմ կազմել բոլոր այդ փաստաթղթերը: Ո՞րն է ընդգծված հատվածի դերը նախադասություն մեջ:

Երբ մենք օգտագործում ենք երկու դերանուն միաժամանակ մեր ասելիքը սաստկանում է։

2. Հայտնի է, որ Դուք հարգարժան մարդ եք: Ինչո՞ւ է Դուքը մեծատառ գրված:

Սա հարգանքի նշան է։

3. Դուրս գրե՛ք անձնական դերանունները՝ նշելով դեմքն ու թիվը:

Կես ժամ անց ես տնից դուրս եկա և քայլեցի ճանապարհով:

Ես եզակի թիվ առաջին դեմք

Երբ ես ներս մտա բակ, նա , պատշգամբում նստած, կարդում էր:

Ես, նա եզակի թիվ առաջին և երրորդ դեմք

Մենք լուռ առաջ քայլեցինք:

Մենք հոգնակի թիվ

Նա առաջարկեց նստել:

Նա եզակի թիվ առաջին դեմք

Ես լուռ էի, ոչինչ չունեի ասելու:

Ես եզակի թիվ առաջին դեմք

Քիչ անց մոտեցավ նա:

Նա երրորդ դեմք եզակի թիվ

4. Լրացրո՛ւ բաց թողնված անձնական դերանունները:

Տղան կքներ մինչև առավոտ, եթե դրսից եկող աղմուկը չարթնացներ նրան:

Մարդիկ գիշերային անձրևից հետո դեռ դուրս չէին եկել իրենց տներից: Նրանք շատ մրսկան են:

Նրանք քայլում էին խիտ թավուտում:

Քիչ հետո մենք գետափին էինք:

Անձնական դերանունների հոլովումը:

Անձնական դերանունները և այլ դերանունների մի մասն ունեն առանձնահատուկ՝ գոյականից տարբերվող հոլովում:

Ուղղական    ես   դու    նա       ինքը     մենք    դուք   նրանք    իրենք

Սեռական    իմ     քո     նրա     իր          մեր       ձեր     նրանց    իրենց

Տրական     ինձ    քեզ    նրան   իրեն   մեզ       ձեզ     նրանց     իրենց

Հայցական ինձ    քեզ    նրան   իրեն   մեզ       ձեզ     նրանց     իրենց

Բացառական ինձնից    քեզնից     նրանից   իրենից   մեզնից       ձեզնից     նրանցից    իրենցից

Գործիական ինձնով    քեզնով   նրանով   իրենով   մեզնով        ձեզնով     նրանցով     իրենցով

Ներգոյական ինձնում    քեզնում    նրանում   իրենում   մեզնում       ձեզնում    նրանցում     իրենցում

5. Որեշել դերանունի պաշտոնը տվյալ նախադասություններում:

Ես֊ենթակա նախանձում եմ աղջկան:

Հիմա տան տղամարդը դու ես֊ստորոգյալ:

6. Նախադասություններից առանձնացնել անձնական դերանունները, գրել դեմքը, թիվը, հոլովը:

Դու միշտ սիրալիր ես:

Ուղղական հոլով, երկրորդ դեմք, եզակի թիվ

Իրեն ուղեկցիր քո սենյակ:

Ուղղական հոլով, երկրորդ դեմք, եզակի թիվ

Տրական հոլով, երրորդ դեմք, եզակի թիվ

Ինձնից խորհուրդ հարցրու:

Բացառական հոլով, առաջին դեմք, եզակի թիվ

Լրացուցիչ աշխատանք (տանը)

Ցուցական դերանուններ. մատնացույց են անում առարկա, հատկություն, քանակ, գործողության տեղ և ձև՝ առանց դրանք անվանելու:

1.Ընդգծի՛ր ցուցական դերանունները:

Դա առաջին գրադարանն է Հայաստանում:

-Սա է իմ ասելիքը, ավելացնելու ոչինչ չունեմ:

-Ձեր ասած խանութը գտնվում է այստեղ՝ այս փողոցում:

Սա, դա, նա ցուցական դերանունները գործածվում են և՛ անձի, և՛ իրի փոխարեն:

Ցուցական դերանունների հոլովումը:

Ուղղական   սա     սրանք    դա      դրանք    նա    նրանք

Սեռական    սրա   սրանց    դրա    դրանց     նրա  նրանց

Տրական     սրան   սրանց   դրան  դրանց  նրան  նրանց

Հայցական     սրան   սրանց   դրան  դրանց  նրան  նրանց

Բացառական սրանից  սրանցից  դրանից  դրանցից  նրանից  նրանցից

Գործիական  սրանով  սրանցով  դրանով  դրանցով  նրանով  նրանցով

Ներգոյական  սրանում  սրանցում  դրանում  դրանցում  նրանում  նրանցում

Այլ ցուցական դերանուններ ՝ այս, այդ, այն, այստեղ, այդտեղ, այնտեղ….

Ցուցական դերանունները կազմությամբ լինում են պարզ, բարդ:

2. Նշել տրված ցուցական դերանունների կազմությունը՝  այսքան, սա, այսչափ, նույնտեղ, այն, դա, այսպես, այնտեղ,  այդ, սույն, մյուս, այնպիսի:

պարզ- սա, այն, դա, այդ, սույն, մյուս

բարդ- այսքան, այսչափ, նույնտեղ, այսպես, այնտեղ, այնպիսի

3. Սա ինձ համար ամբողջն է:  Գտի՛ր ենթական: Սա

Բնակարանի տերերը սրանք են: Գտի՛ր ստորոգյալը: Սրանք են