Category: Պատմություն

• Ինչպես և երբ առաջացավ Գերմանական թագավորությունը:

Այն սկզբում կոչվում էր Արևելաֆրանկական թագավորություն: Հռտո 919թ ընտրվեց արևելաֆրանսիական թագավոր ընտրվեց և այդպես առաջացավ Գերմանական թագավորությունը:

• Որ տարածքներն էին ընդգրկում նորաստեղծ պետությունը:

Ընդգրկում էր Հռենոս գետից  Էլբա գետը, Հյուսիսային ծովից մինչև Ալպերի լեռները:

• Ինչու էր Գերմանիայում արքայական իշխանությունը թույլ:

Որովհետև դսքության իշխանությունները կառավարում էր դուքը այլ ոչ թե թագավորը:

• Ինչ քայլեր ձեռնարկեց Օտտոն I-ը թագավորական իշխանությունը ամրապնդելու համար:

Նա մի նոր հենարան ստեղծեց՝գերմանական եկեղեցին: Եկեղեցուն տվեց հող, ռազմական և դատական իշխանություն:

• Որ իրադարաձությունից հետո Օտտոն առաջինը իրեն համարեց Եվրոպայի ամենահզոր տիրակալը: Համաձա՞յն եք նրա հետ. հիմնավորեք ձեր տեսակետը:

Երբ որ պարտության մատնեց հունգարներին:

• Օտտոն I-ը ե՞րբ և որտե՞ղ թագադրվեց Արևմտահռոմեական կայսրության թագով:

962 թվականին Հռոմի պապը նրան թագադրեց այդ թագով:

• Ինչ է Օտտոնյան վերածնունդը: Ո՞վ էր Սաքսերի պատմությունը աշխատության հեղինակը, և ի՞նչ էր փորձում նա հիմնավորել:

Օտտոնը և իրեն հաջորդողները մեծ ուշադրություն էին դարձնում մշակույթին դրա համար այդ դարաշրջանը անվանում են Օտտտոնյան վերածնունդ:

Պատմության հեղինակը վանական Վիդուքինդն էր: Նա փորձում էր հիմնավորոել Սրբազան հռոմեկանա կայսրության ստեղծման անհրաժեշտությունը:

• էջ 29-32

• Ովքեր էին նորմանները: Իսկ վիկինգները: Ինչպես էին նրանց անվանում Հին Ռուսիայում:

Նորմանները հյուսիսային մարդիկ էին, որոնց Հին Ռուսիայում անվանում էին վայրագներ, իսկ նրանք ովքեր մասնակցում էին ծովային արշավանքներին ասում էին վիկինգներ:

• Վիկինգները որտեղ հիմնեցին իշխանություններ:

Բրիտանիայում, Ֆրանսիայում, Ամերիկայում, Սիցիլիայում:

• Լեյֆ Էրիկսոնը երբ է ափ իջել Հյուսիսային Ամերիկայում:

1000թ

• Եվրոպայի որ մասերում էին ապրում սլավոնները: Քանի ճյուղի են նրանց բաժանում:

Արևմտյան և հարավային

• Որտեղ էին բնակվում արևմտյան սլավոնները: Ինչ պետություններ նրանք հիմնեցին:

Էլբա գետից արևելք տեղերը:

• Հարավային սլավոնական ինչ ժողովուրդներ կարող եք նշել:

Խորվաթներ, սլովեններ, սերբեր

• Երբ են ստեղծվել Բուլղարական թագավորությունը և Սերբական պետությունը:

681թ

IX դար

• Սկզբնապես որտեղ էին ապրում հունգարները: Երբ է ստեղծվել Հունգարական պետությունը:

Վոլգա և Ուրալ գետերի շրջանում

1001թ

• Որ աթոռների գերագահությունն ընդունեցին սլավոնական եկեղեցիները. թվարկե՛ք:

Կաթոլիկ և ուղղափառ

• Որտեղ էին բնակվում արևելյն սլավոնները:
• Վաղ միջնադարում ինչպիսի հասարակարգում էին նրանք ապրում:

Նրանց առաջնորդը իշխանն էր:

• Ովքեր էին պոլյանները: Ինչից է առաջացել Ռուսիա անվանում:

Ամենազարգացած ցեղն էր: Նրանց տարածքի անունը ռՌւս էր Ռոս գետի անունից

• Ինչ պայմաններ նպաստեցին հին ռուսական պետության առաջացմանը: Երբ է ստեղծվել և ում օրոք: Ինչ անուններով է հայտնի:

882 թ. ին Օլեգի օրոք: Այն հայտնի էԿիևյան Ռուսիա անունով:

• Ինչը նպաստեց հին ռուսական պետության հզորացմանը:

Նվաճողական պատերազմները

• Ում օրոք է ընդունվել քրիստոնեությունը Հին Ռուսիայում:

988թ. Վլադիմիր I-ի օրոք

• Որ թվականներին է կառավարել Մեծ իշխան Յարոսլավը: Ինչու է նա կոչվել Իմաստուն:

1019-1054թ.: Նա շատ էր սիորւմ կրթություն և հիմնեց շատ դպրոցներ դրա շնորհիվ էլ նրան կոչել են իմաստուն:

• Ներկայացրեք Ռուսկայա պրավդայի նշանակությունը: Վերհիշեք ձեզ հայտնի այլ երկրների օրենսգրքեր:

Դրանով կարգավորվեցին ունեցվածքային ու սովորության հարաբերությունները:

• Որ երկրների հետ էին դինաստիական կապեր հաստատել Կիևի Մեծ իշխանները:

Ֆրանսիան, Բյուզանդիան, Լեհաստանը, Հունգարաին և Նորվեգիան:

• Եվրոպացիներն ինչու սկսեցին փնտրել դեպի Հնդկաստան տանղ ծովային ուղիներ:

Այդ ժամանակ Հնդկաստանը և Եվրոպան ունենին լավ առևտրական կապեր և այդ առևտորը իրագործվում էր ցամաքային ուղու օգնությամբ, բայց այն հաճախ էր փակվում պատերազմների պատճառով: Դրա պատճառով էլ եվրոպացնիները սկսեցին ծովային ճանապարհներ փնտրել դեպի Հնդկաստան:

• Ներկայացրեք Աշխարհագրական մեծ հայտնագործությունների նախադրյալները
• Երբ է Կոլումբոսը հայտնաբերել Ամերիկան: Ում անունով է կոչվել այն, ինչու:

1492թ. Քրիստոփոր Կոլումբոսը հայտնաբերեց Ամերիկան: Այն կոչվեց Ամերիգո Վեպուչիի անունով քանի որ, նա առաջինը կռահեց, որ Կոլումբոսի հայտնաբերածը Հնդկաստանը չէ:

• 1498թ. ով և ծովային ինչ ուղի հայտնագործեց:

Վասկո դա Գաման

• Ով էր գլխավորում շուրջերկրյա առաջին ճանապարհորդությունը:

Ֆերնան Մագելանը

• Ինչ անուն տվեց տեղբնիկներին Կոլումբոսը, ինչու:

Հնդկացիներ, քանի որ նա կարծում էր, որ գտնվում է Հնդկաստանում:

• Ացտեկների պետությունը երբ է ստեղծվել և որ տարածքում: Ում գլխավորությամբ են իսպանացիները գրավել Մեքսիկան:

Ացտեկների պետությունը ստեղծվել է Մեքսիկայի կենտրոնական և արևմտայն տարծքներում:Ֆերնան կորտեսի

• Որտեղ էին՝ ա) մայաների քաղաք- պետությունները, բ) Ինկերի պետությունը

Մեքսիկայի հարավում

Պերուի և Բոլիվիայի շրջաններում

• Իսպանացի կոնկիստադորները երբ են գրավել ինկերի պետությունը:

1532-1536թ

• Ինչ նշանակություն է ունեցել Աշխարհագրական մեծ հայտնագործությունները:

• Որ դարից են Հայաստանում սկիզբ առել վաղքրիստոնեական համայնքները

Հայաստանում այն սկսել է տարածվել I դարից, իսկ Հռոմում և Մերձավոր ԱրևելքումII–III դարերում:

• Ովքեր են եղել Հայաստանում քրիստոնեության առաջին քարոզիչները

Առաջինը Թադեոսն ու Բարդուղիմեոսը իսկ ավելի ուշ նաև եկել են Հռիփսիմյան կույսերը՝ Հռիփսիմեն, Գայանեն և նրանց 40 ընկերուհիները:

• Ինչու է Հայոց Եկեղեցին կոչվում առաքելական

Քանի, որ Հայոց քրիստոնեական եկեղեցու հիմնադիրները եղել էին առաքյալներ:

• Որ Թագավորի օրոք քրիստոնեությունը Հայաստանում հռչակվեց, պետական կրոն, ով դարձավ առաջին կաթողիկոսը

Տրդատ III-Ի օրոք քրիստոնեությունը 301 թվականին հռչակվեց Հայաստանում որպես պետական կրոն, իսկ առաջին կաթողիկոսը դարձավ Գրիգոր Լուսավորիչը:

• Ինչ դեր էր կատարում եկեղեցին Հայոց թագավորության կյանքում:

Քրիստոնեության ընդունումը նպաստեց թագավորական իշխանության ամրապնդմանը և մեծ դեր կատարեց երկրի կյանքում: Արագացավ Հայաստանի ներքին համախմբումը: Հաջորդ դարերի ընթացքում նույնպես հայ ժողովուրդը պահպանեց իր միասնականությունը:
Քրիստոնեությունը ազդեց մեր ազգային մշակույթի զարգացման վրա:

• Համառոտ ներկայացրեք Հայոց եկեղեցու կառույցի ձևավորումը

• Ինչով էր պայմանավորված Արտավազդ 2-րդ արքայի որդեգրած չեզոքության քաղքականությունը:

Որ նա պատերազմ չի սկսի Պարթևստանի հետ և չի աջակցի Հռոմին:

• Որքանով էր պարթևական աշրավանքի երթուղու վերաբերյալ Մարկուս Կրասսուսին Արտավազդ 2-ի արած առաջարկը օգտակար Հայաստանի համար:

Այն որ նա կհամարվեր «հռոմեական ազգի բարեկամ», իսկ դրա շնորհիվ հռոմը կարող էր նաև չհարձակվել Հայաստանի վրա:

• Ինչ դեր ունեցավ հայ-հռոմեական հարաբերություններում Անտոնիուսի պարթևական արշավանքը:

Անտոնիուսը մեղադրեց Արտավազդին նրա համար, որ նա չմիացավ իրեն, որովհետև տեսավ, որ Անտոնիուսի զորքը ջախջախված է:Իսկ այդ մեղադրումը լավ պատրվակ էր Հայաստանը նվաճելու, իսկ հետո կողոպտելու համար:

• Ինչու էր Հռոմը շահագրգիռ պարթևական արշավանքներով: Որն էր այդ թագավորությունից եկող վտանգը:
• Ինչու հնարավոր չէր Հայաստանի տարածաշրջանային կարևորությունը շեշտված հակահռոմեական կամ հակապարթևական կեցվածքով վերականգնելը:
• Որոնք էին Արտաշեսյան թագավորության անկման ներքին և արտաքին պատճառները:

Արտաքին պատճառները դա հզոր երկրների՝ Պարթևստանի և Հռոմի կոնֆլիկտն էր որը կարող էր նպաստել Հայաստնաի նվաճմանը: Ներքին պատճաեը այն էր, որ 1 թվականին զոհվեց վերջին արտաշեսյան արքան՝Տիգրան IV-ը, իսկ նրա քույրը հրաժարվեց գահից:

Արտավազդ 2-ը (Ք.ա. 55-34թթ.) գահ բարձրացավ միջազգային չափազանց բարդ իրադրության պայմաններում։ Հաջորդել է հորը՝ Տիգրան Մեծին։ Ժառանգել է կայացած պետություն, զարգացած ենթակառուցվածքներ և մարտունակ բանակ։ Արտավազդը գահ է բարձրանում պատմական դժվարին ժամանակահատվածում, երբ միմյանց դեմ շարունակաբար հակամարտում էին Հայաստանի արևմտյան և արևելյան հարևանները՝ Հռոմեական հանրապետությունն ու Պարթևական թագավորությունը։ Արտավազդը, հոր օրինակով, սկզբնապես փորձում է պահպանել դիվանագիտական հավասարակշռությունը, սակայն աշխարհաքաղաքական նկատառումներից ելնելով՝ ստիպված է լինում ապավինել Արտաշատի պայմանագրով ստանձնած պայմանագրային պարտավորություններին։ Մ.թ.ա. 54 թվականին Արտավազդը դաշինք է կնքում Հռոմի եռապետ Մարկոս Կրասոսի հետ։ Միջագետք արշավող հռոմեացի զորավար Մարկոս Կրասոսին չի տրամադրել 1600-անոց հայկական հեծելազորը և դրանով նպաստել է Խառան քաղաքի մոտ վճռական ճակատամարտում (մ. թ. ա. 53 թ.) պարթևական բանակի հաղթանակին: 53 թ-ի հունիսին Արտաշատում հայտարարել է իր բարեկամությունը պարթևներին, սակայն չի խզել դաշնակցային հարաբերությունները Հռոմի հետ: Մ.թ.ա. 53 թվականին հայ-պարթևական բանակը՝ Սուրեն զորավարի գլխավորությամբ հաղթում է Հայոց Միջագետք ներխուժած հռոմեական լեգեոններին։ Սպանվում է նաև Կրասոսը, որի գլուխը բերվում է Արտաշատ։ Արտավազդ Բ-ի արտաքին ճկուն քաղաքականության շնորհիվ Մեծ Հայքը հաջորդ տասնամյակում ևս Պարթևստանի հետ դաշնակցային հարաբերությունների պայմաններում կարողանում է պահպանել հայրենիքի անկախությունն ու տարածաշրջանում իր ազդեցիկ դիրքը։ Մ.թ.ա. 37 թվականին՝ Արտավազդի դաշնակից Որոդես 2-ի սպանությունից, ինչպես նաև Ատրպատականի թագավոր Արտավազդի ու պարթևաց նոր արքա Հրահատ 4-ի հակահայկական դաշինքի կնքումից հետո, հայ-պարթևական հարաբերությունները դառնում են թշնամական։ Արդյունքում, Արտավազդ 2-ը հաշտության եզրեր է փնտրում Հռոմի հետ՝ օժանդակելով Ատրպատական ներխուժած Հռոմի նոր եռապետ Մարկոս Անտոնիոսի լեգեոններին։ Վերջիններս Փրաասպայի ճակատամարտում պարտություն են կրում, իսկ Սենատում արդարանալու համար Անտոնիոսն արշավանքի ձախողման մեջ մեղադրում է հայոց արքային։ Վրեժխնդիր լինելու նպատակով Անտոնիոսը մի քանի անգամ փորձում է ձերբակալել Արտավազդին, ինչը նրան չի հաջողում։ Մ.թ.ա. 34 թվականին Մարկոս Անտոնիոսի ղեկավարած հռոմեական լեգեոնները ներխուժում են Մեծ Հայք, իսկ Արտավազդը, սպասվելիք ավերածություններն ու արյունահեղությունը կանխելու նպատակով, գնում է ինքնազոհողության։ Ալեքսանդրիայում Եգիպտոսի թագուհի Կլեոպատրայի հրամանով Արտավազդն ու իր ընտանիքը գլխատվում են։ Հայկական սկզբնաղբյուրներն ու օտարալեզու գրվածքները հավաստում են, որ Արտավազդը ստացել է ժամանակաշրջանի լավագույն կրթությունը։ Նա հետաքրքրություն էր տածում հելլենիստական մշակույթի նկատմամբ՝ վարժ տիրապետելով հին հունարենին։ Ըստ Պլուտարքոսի` հայոց արքան գիտեր նաև այլ օտար լեզուներ, «հորինում էր ողբերգություններ, գրում ճառեր ու պատմական երկասիրություններ», որոնք մեզ չեն հասել։

• Ինչ առանձնահատկություններ ուներ Արտաշեսյան հելլենիստական Հայաստանի մշակույթը: Ինչպիսի փոփոխությունների ենթարկվեցին արվեստի տարբեր ոլորտները:

Հայկականաստվածները նույնացվում էին հունական աստվածների հետ: Որոշ առումներով փոփոխվեցին պաշտամունքները նույնպես:Կաին մի քանի համընդհանուր աստվածություններ: Դրանցից էին Արամազդ-Զևսը, Անահիտ-Արտեմիսը, Աստղիկ-Ափրոդիտեն և ալյն:

• Ինչով էր պայմանավորված Արտաշեսյան Հայաստանում քրմապետի հետևաբար քրմական դասի ազդեցության թուլացումը:

Հայաստանը բաժանված էր չորս սահմանապահ զինվորական շրջանների որոնց անվանում էին բդեշխություններ, իսկ դրանց զորոհրամանատարը բդեշխն էր: Մինչև այդ քրմապետն էր երկրի «երկրորդ մարդը», բայց հետո մանավանդ Տիգրան Մեծի ժամանակ նա դուրս է մղվում «մեծ բդեշխի» կողմից:

• Ինչ նշանակություն ուներ քաղաքաշինությունը Արտաշեսյան Հայաստանում

Հելլենիստական դարաշրջանի Հայաստանում հիմնվեցին և հետո զարգացան
նոր քաղաքներ, որոնցից ամենանշանավորն էին Արտաշատն ու Տիգրանակերտը։ Դրանք մի կողմից ենթարկվում էին կենտրոնական իշխանությանը,
մյուս կողմից ունեին ներքին ինքնավարություն։ Ամեն քաղաք ուներ
թագավորի կողմից նշանակված կառավարիչ։

• Ինչպես էին Արտաշեսյան արքաներն Աշխարհաժողովի և Արտաշատի հրապարակի միջոցով հավասարակշռում իրենց իշխանությունը:
• Ինչով կբացատրես այն, որ Արտաշես առաջինի կառավարման տարիներին դեռևս գերակայող էր արամեերենը, մինչդեռ Տիգրան Մեծի ժամանակ՝ հունարենը:

Արտաշես առաջինի ժամանակ գերակայող էր արամեերենը հելլենիստական Սելևկյան տերությանը հակադրելու համար: Տիգրան մեծի ժամանակ արդեն հունարենը զարգացավ:

• Ինչպես կարող էին քաղաքներին արքաների տված արտոնությունները խթանել առևտուրն ու արհեստները:

• Ինչ սպառնալիք էին Հայաստանի համար ներկայացնում Պարթևական թագավորությունն ու հանրապետական Հռոմը

Երկուսն էլ ձգտում էին այնպես անել, որ իրենց նպատակներին ծառայեցնեն Մեծ Հայքի իրադարձությունը:

• Ինչու հռոմեացի զորավար Լուկուլլոսը չշտապեց հարձակվել Հայաստանի վրա, երբ Միհրդատ Եվպատորը պարտվելով Լուկուլլոսին, փախավ Հայաստան

Որովհետև նա պատրաստվում էր նախ ավարտել Պոնտոսի նվաճումը և ամրապնդվել այնտեղ:

• Ինչու հայկական զորքերը պարտվեցին Տիգրանակերտի ճակատամարտում և ինչպես կարողացան հաղթել Արածանիի ճակատամարտում:

Հռոմեացիները օգտվելով Տիգրանի արած սխալից հաղթեցին ճակատամարտում: Լուկուլլոսը նախապես կարողացել էր շրջանցել հայկական բանակը ու ուժեր էր կուտակել: Թիկունքից անակնկալ հարձակում էր արել, որի պատճառով հայկական զորքը կորուստներ ունեցավ:

Տիգրանակերտի կորստից հետո Տիգրանը և Միհրդատը Ք. ա. 69-ից 68 թվականների ձմռանը մարզում էին զորքը:

Հետո սեպտեմբերին տեղի ունեցավ Արածանիի ճակատամարտը, որում արդեն հռոմեացիները ծանր պարտություն կրեցին:

• Ինչու հաղթանակած Պոմպեոսը որոշեց պահպանել Մեծ Հայքի թագավորությունը:

Հայաստնաը էլ ոչ մի դաշնակից չուներ և դրա համար հաշտություն առաջարկեց Պոմպեոսին և քանի որ Պոմպեոսը չէր նպաստի Պարթևստանի ուժեղացմանը:

• Ինչ ես կարծում արդյոք հնարավոր կլիներ խուսափել հռոմեա-հայական պատերազմից, եթե Տիգրան Մեծը հռոմեացիներին հանձներ Միհրդատ Եվպատորին, որն իր աներհայրն էր: Ինքդ ինչպես կվարվեյիր:

Ես կարծում եմ նույնիշկ, եթե հանձնէի Միհրդատին պատերազմը մևնույն է լինելու էր: Ես չէի հանձնի նրան:

• Ինչպես Տիգրան Մեծին հաջողվեց համաձայնության գալ Պոմպեոսի հետ և պահպանել Մեծ Հայքի թագ. և Արքայից արքա տիտղոսը:

Հայաստնաը էլ ոչ մի դաշնակից չուներ և դրա համար հաշտություն առաջարկեց Պոմպեոսին և քանի որ Պոմպեոսը չէր նպաստի Պարթևստանի ուժեղացմանը:

• Որքանով էր հաջողված կամ ձախողված Արտաշատի դաշնագիրը:

Այնքանով, որ Տիգրանը պահպանեց «արքայից-արքա» տիտղոսը և Մեծ Հայքի տարածքը: Նաև հայաստանը ճանաչվեց «Հռոմեական ժողովրդի բարեկամ և դաշնակից»։

Հիմնական գաղափարներ

• Ինչ սպառնալիք էին Հայաստանի համար ներկայացնում Պարթևական թագավորությունն ու հանրապետական հռոմը. մանրամասնել յուրաքանչյուրի համար:

Գրավելով Պարսկարստանը, Միջագետքը, Ատրպատականը պարթևները Արտաշես Ա-ի համար սպառնալիք են դառնում: Դրանից հետո գրեթե նույն ժամանակահատվածում տարածքներ է սկսում գրավել հանրապետական Հռոմը: Ու երբ հռոմեական զորքերը գրավեցին Կապադովկինա Հայաստանի համար սպառնալիք առաջացավ:

• Ինչ հնարավարություններ և վտանգներ ստեղծեցին Հայաստանի համար Տիգրան Մեծի ռազմական նվաճումները

Նրա օրոք Հայաստանը հասավ իր հզորության գագաթնակետին:

• Ինչու արքայազն Տիգրանը համաձայնեց իր՝ հայոց գահին հաստատվելու դիմաց պարթևներին զիջել յոթանասուն հովիտները

Որովհետև նա հավանաբար ծրագիր էր մշակել և գիտեր, որ այդ Յոթանասուն հովիտները զիջելով կկարողանար ավելիին հասնել:

Քննադատական մտածողություն

• Ինչով էր Հռոմի համար վտանգավոր հայ-պոնտական դաշինքը

Որովհետև նրանք հավանաբար կհարձակվեին և վտանգ կառաջացնեին:

• Որոնք էին հայ-պոնտական դաշինքի ընձեռած հնարավորությունները Հայաստանի համար: Արդյոք այն արդարացրեց Տիգրան 2-րդի հույսերը:

Հայաստանը գործողություների ազատություն էր ստանում հյուսիսում, հարավում արևելքում իսկ Պոնտոսը արևմուտքում:

Նրանք գրավելու էին Կապադովկիան որի տարածքը կստանար Պոնտոսը, իսկ շարժական գույքը ու բնակչությունը Հայաստանը:

Այդ դաշինքը ամրապնդվեց Տիգրանի և Միհրդատի աղջկա՝ Կլեոպատրայի ամութնությամբ:

• Ինչու Տիգրան Մեծը չբավարարվեց Պարթևստանի նվաճմամբ ու արքայից արքա տիտղոսով և նվաճեց նաև Սելևկյան թագավորությունն ու Լևանտի այլ երկրներ:
• Պատկերացրու դու Հայաստան վերադարձած արքայազն Տիգրանն ես: Հայոց գահին հաստատվելու ինչպես նաև Հայաստանի դիրքերն ամրապնդելու համար խիստ անհրաժեշտ է դաշինք կնքել Պոնտոսի հետ: Ավելին՝ դաշինքը պետք է ամրագրվի նաև Պոնտոսի արքայի աղջկա հետ քո ամուսնությամբ, թեպետ դու արդեն ունես քո ընտրյալը: Ինչպես կբացատրես քո ընտրյալին ստեղծված իրավիճակը: