Month: Ապրիլ 2024

Աշխատանք դասարանում

Սահյանական ընթերցումներ 

Անունդ տալիս

Հայաստա՛ն, անունդ տալիս,
Ժայռի մեջ մի տուն եմ հիշում,
Ալևոր կամուրջի հոնքին
Ծիծեռի մի բույն եմ հիշում,
Թեքված մի մատուռ եմ հիշում
Եվ բերդի տեղահան մի դուռ,
Ավերակ տաճարի մի վեմ
Եվ բեկված մի սյուն եմ հիշում:

Հիշում եմ լքված մի թոնիր,
Բերանին մամռոտած մի խուփ,
Մամռոտած որմի խոռոչում
Մասրենու վարսաթափ մի թուփ,
Աշխարհի քարերին մաշված,
Աշխարհից խռոված մի ցուպ,—
Եվ հեռվում ինչ-որ ուշացած
Ձիերի դոփյուն եմ հիշում:

Արևոտ մի սար եմ հիշում,
Ճակատին ձյունի պատառիկ,
Սարն ի վար բարակ մի առու-
Շուրթերին հայրեն ու տաղիկ,
Ցորենի կանաչ արտի մեջ
Առվույտի կապույտ մի ծաղիկ
Եվ արտի եզրին՝ մենավոր
Մի բարդու շրշյուն եմ հիշում:

1. Դուրս բեր մգեցված բառերը և բացատրի՛ր բառարանի օգնությամբ։
Ալևոր֊-ծեր, ծիծեռ-իծեռնակ, մատուռ-աղոթանոց, վեմ-ժայռ, խոռոչ-ճեղք, ցուպ-մահակ, հայրեն-հայերեն տաղի տեսակ,տաղիկ-երգ, առվույտ-երեքնուկ։ 

2. Դուրս բեր քեզ դուր եկած ամենագեղեցիկ նկարագրությունը։ 
Ցորենի կանաչ արտի մեջ
Առվույտի կապույտ մի ծաղիկ
Եվ արտի եզրին՝ մենավոր
Մի բարդու շրշյուն եմ հիշում:

3. Դու ի՞նչ ես հիշում Հայաստան ասելիս։ 
Հայաստան ասելիս ես հիշում եմ մեր հյուրասեր մարդկանց, մեր քաղցր թթու նուռը, Արարատ լեռը, Սևանի անուշ բույրը, իմ տունը, դաշտերը , մեր պաքտրաստաց խաղողի գինին, Հանրապետության հրապարակը և այլն:

Կարդա՛ 

Երկու թարմ հուշ

Սահյանի մասին

Լրացուցիչ աշխատանք (տանը)

Կարդա՛ Վ. Սարոյանի ,,Գողացած հեծանիվը,, պատմվածքը, վերլուծիր:
Իմ կարծիքով ամեն ինչ արդար եղավ, Այքը գողացավ հեծանիվը դրա արդյունքում էլ այն գողացան իրենից: Այքը արեց վատ արարք և այն հետ եկավ իրեն: Այդ և այլ բազմաթիվ պատճառներով պատք չէ գործել վատ արարքներ:

Պատմվածքից դուրս բեր այն հատվածը, որտեղ ներկայացվում է հեծանիվը վերցնելու

պատճառը. արդարացվա՞ծ արարք է, ինչու՞:
1919 թվականի այդ նկարը լի էր հրճվանքի, անհոգության ու սխրանքի
տրամադրություններով, և երբ Այք Ջորջը դուրս եկավ կինոթատրոնի շենքից, այդ
կինոնկարի եռանդուն, խիզախ ու հաջողակ տղան արդեն ինքն էր:
Եվ քանի որ ինքն արդեն ուրիշ էր և իր արարքը ամենևին էլ սխալ չէր հասկացվի, նա
վերցրեց հեծանվակայանում սպասող բոլորովին նոր հեծանիվը և ողջ աշխարհի աչքի առաջ
նստեց ու սլացավ:

Արարքը արդարացված չէ, քանի որ ինչքն էլ մարդը կարևոր լինի նա իրավունք չունի ուրիշի անձնական իրը վերձնելու, առավելևս գողանալու:

Պատմվածքից դուրս բեր այն հատվածը, որտեղ նշվում է հեծանիվը լիովին իրենը համարելու պատճառը. վերլուծիր այդ հանգամանքը:
Հոկտեմբերին նա արդեն մոռացել էր, թե հեծանիվն ինչպես է իր ձեռքն ընկել: Նոյեմբերին,
մեկի հետ չափ մտած սուրալիս, հեծանիվի շղթան տեղից թռավ: Առջևի անվագոտին
ջարդվեց, անիվի ճաղը ծռվեց:
Նոր գոտին տղայի վրա մեկ ու քառորդ դոլար նստեց, նոր ճաղի համար վճարեց մեկ
դոլար, հիսուն սենթ էլ՝ աշխատանքի գինը:
Սրանից հետո հեծանիվն իրենն ու իրենն էր:

Ես կարծում եմ նա ավելի ու ավելի սկսեց համարել, որ հեծանին իրեննն է, քանի որ փչացան հեծանիվի ամենակարևոր մասերը և նա ծախսեց բավականին գումար վերանորոգելու համար:

Տարբերություն կա՞ Այքի արած գողության և իրենից արված գողության միջև

 (երկու պատասխանի դեպքում էլ ասածդ հիմնավորիր): Իրավունք ունե՞ր զայրանալու:
Իմ կարծիքով չկա ոչ մի տարբերություն այդ երկու գողություններն էլ հակադարձ են, Այքը գողացավ իրեն չպատկանող հեծանիվը դրա արդյունքում էլ այն գողացան իրենից այսինքն գողությունը հակադարձ էր: Նա չուներ ոչ մի իրավունք զայրանալու, դա իր հեծանիվը չէր և հեծանվի կորստի համար կարող էր զայրանալ միայն այդ հեծանիվի իրական տերը:

Բոլոր գծագրերի համար հաշվել <DBA-ն։

1․ <DBA=<A =70^o

2. <DBA 180-70=110

3. <B=<C=70 <DBA=70 հակադիր անկյուններ

4․ <DBA=40

5. 50+50=100
<DBA=100

6. <DBA=60

7. <DBA=180-60=120

8. <DBA=90

9. <KBA=180-70=110
<DBA=110:2=55

10.<DBA=40:2=20

1.  Ուշադրություն դարձրո՛ւ  տրված սահմանական, հրամայական, ըղձական, ենթադրական, հարկադրական  եղանակների բայերին և պատասխանի՛ր  հարցերին:

Ա. Կազմում եմ, հիանում ես: Կազմելու են, հիանալու եք: Կազմել ենք, հիացել է:  Կազմեց,  հիացանք:  Կազմում էիր,  հիանում էինք: Կազմել էի, հիանում էիր: Կազմելու էին, հիանալու էիր:
Բ. Կազմի՛ր, կազմեցե՛ք, հիացիր, հիացե՛ք,
Գ. Կազմեմ, հիանաս: Կազմեիր, հիանայինք:
Դ.Կկազմեմ, կհիանաս: Կկազմեիր, կհիանայինք:
Ե. Պիտի կազմեմ, պիտի հիանաս: Պիտի կազմեիր, պիտի հիանայինք:

Բայի ո՞ր եղանակը ներկա ժամանակ ունի:
Սահմանական

Բայի ո՞ր եղանակն ընդմենը մեկ ժամանակ և մեկ դեմք ունի:
Հրամայակն

Ո՞ր եղանակներն են կազմվում  ըղձականից, ինչպե՞ս են կազմվում:
Գ. Կազմեմ, հիանաս: Կազմեիր, հիանայինք:
ենթադրականի դեպքում ավելանում է կ տառը, իսկ հարկադրականի դեպքում ավելանում է պիտի բառը։

Ո՞ր եղանակն ունի ամենաշատ ձևերը:
Սահմանական եղանակը։

2. Ընդգծված բայերի իմաստային տարբերությունը բացատրի՛ր:

Գտի՛ր, թե իմաստի տարբերությունն ի՞նչ ձևով է արտահայտվում:
 
Ա. Մեր պարտեզում վարդի թուփ է աճում: -Բ.Մեր պարտեզում վարդի թուփ ենք աճեցնում:
Աճում-ինքն իրեն աճում է:
Աճեցնում-մենք աճեցնում ենք:

Ա. Ջերմասեր բազմաթիվ բույսեր ու կենդանիներ ոչնչացան ու անհետացան:- Բ. Ցուրտը բազմաթիվ ջերմասեր բույսեր ոչնչացրեց ու անհետացրեց:
Ոչնչացան-ինքն իրեն ոչնչացան:
Ոչնչացրեց-ցուրտը ոչնչացրեց:

Ա. Գարնանը ձյունը հալվում է ու գոլորշիանում:- Բ. Գարնան արևը ձյունը հալեցնում ու գոլորշիացնում է:
Հալվում է-ինքն իրեն հալվում է:
Հալեցնում է-արևը հալեցնում է:

3. . Տրված բայերը պատճառակա՛ն դարձրու ու փորձի՛ր բացատրել այդ անունը: Պատճառական դարձնող մասնիկն ընդգծի՛ր:

Օրինակ`
 խոսել-խոսեց նել, (խոսեց րի), վախենալ-վախեց նել (վախեց րի):

վազել – վազեցնել (վազեցրի)
պարել – պարեցնել (պարեցրի)
աշխատել – աշխատեցնել (աշխատեցրի)
ուտել – ուտեցել (ուտեցրի)
կարմրել – կարմրեցնել (կարմրեցրի)
սովորել – սովորեցնել (սովորեցրի)
խմել – խմեցնել (խմեցրի)
շփոթել – շփոթեցնել (շփոթեցրի)
լռել – լռեցնել (լռեցրի)
վստահել – վստահեցնել (վստահեցրի)
հագենալ – հագեցնել (հագեցրի)
մոտենալ – մոտեցնել (մոտեցրի)
մերձենալ – մերձեցնել (մերձեցրի)

4. Նախորդ վարժության՝ պատճառական դարձրած բայերով բառակապակցություններ կազմիր` ո՞ւմ կամ ի՞նչը հարցին պատասխանող բառեր ավելացնելով:

Շանը վազեցնել:
Աղջկան պարեցնել:
Ստրուկին աշխատացնել:
Երեխային ուտացնել:
Ամաչկոտին կարմրացնել:
Աշակերտին սովորեցնել:
Կենդանուն խմեցնել:
Գիտունիկին շփոթեցնել:
Շատախոսին լռացնել:
Անվստահին վստահացնել:
Ագահին հագեցնել:
Հարաբերությունները մոտեցնել:
ընկերներին մերձեցնել։

 Լրացուցիչ աշխատանք (տանը)

1. .Սխալ կազմած  պատճառական բայերն ուղի՛ր:

Քնեցնել, հաշտեցնել, լռացնել, ուտացնել, լսեցնել, ճերմակեցնել, կարմրացնել, վախացնել, աշխատացնել, հնչեցնել, պարզեցնել, ցավեցնել, վստահացնել, ծառայացնել, ապրացնել:

Քնեցնել-քնել, հաշտեցնել-հաշտել, լռացնել-լռել, ուտացնել-ուտել, լսեցնել, ճերմակեցնել-ճերմակել, կարմրացնել-կարմրել, վախացնել-վախենալ, աշխատացնել-աշխատել, հնչեցնել-հնչել, պարզեցնել-պարզել, ցավեցնել-ցավել, վստահացնել-վստահել, ծառայացնել-ծառայել, ապրացնել-ապրել:

2. Տրված բայերը պատճառակա՛ն դարձրու: Պատճառական դարձնող մասնիկն ընդգծի՛ր:

Օրինակ`

ա) Խաղալ-խաղացնել, դողալ-դողացնել, եռալ-եռացնել, թվալ-?, հավատալ-հավատացնել:
բ) Փոքրանալ-փոքրացնել, լավանալ-լավացնել, վատանալ-վատացնել, բարեկամանալ-բարեկամացնել, թշմանալ-թշմանացնել, մանրանալ-մանրացնել, հզորանալ-հզորացնել, բարձրանալ-բարձրացնել, քարանալ-քարացնել:
գ) Հասնել-հասցնել, թռչել-թռչեցրի, տեսնել-?, փախչել-փախցնել, փախչել-փախցնել, կպչել-կպցնել:

Լրացուցիչ աշխատանք (տանը)

1. . Կետերը փոխարինի՛ր տրված բայերի ենթադրական եղանակի համապատասխան ձևերով:

Եթե թույլ տան իրենց ուզածն անել, նրանք անտառն էլ կվերածեն զորքի ու բոլոր ծառերը շարք կկանգնեցնեն: (վերածել, կանգնեցնել)
Հենց որ սահմանին մոտենաք, ձեզ հարցուփորձ կանեն ձեր  անցյալի ու նպատակների մասին: (հարցուփորձ անել)
Թե որ գտնես այդ բույսի սերմերը, ջրի մեջ կդնես ու կթողնես մինչև ծլեն: (դնել, թողնել)
Եթե կենդանիների կերի մեջ մեծ քնակությամբ արևքուրիկ լինի, կենդանին կթունավորվի ու կհիվանդանա: (թունավորվել, հիվանդանալ)
Եթե ժամանակին չմտածեն կենդանիների կերի մասին, ձմռանը շատ դժվար կլինի կեր հայթաթելը: (լինել)

2. Տրված նախադասությունները լրացրո՛ւ հարկադրական եղանակի համապատասխան  բայերով:

Վատ աշխատող շարժիչներն անպայման պետք է չօգտագործել թե չէ թունավորում են օդը:
Մեր քաղաքում սաղարթավոր ծառերը պետք է շատ լինեն, որ աղմուկը կլանեն, օդը մաքրեն փոշուց ու վնասակար նյութերից:
Մարդիկ պետք է հասկանան, որ կենդանի բնությունը պահպանելը իրենց ամենակարևոր գործն է:
Ամեն մեկը դիմացինի համար պետք է անի այն, ինչ կուզեր, որ իր համար անեն մարդիկ:
Բնության գեղեցկությունը պահպանելու համար հանքերի շահագործումը պետք է դադարեցնել:

3. Տրված նախադասությունները լրացրո՛ւ հրամայական եղանակի համապատասխան  բայերով: (կետադրությանն ուշադրությո՛ւն դարձրու) :

Համարձակ եղիր, անցիր նեղ  միջանցքը  ու  երբ  հասնես  ստորգետնյա  անցքի  մուտքին, լապտերդ միացրու:
Ուշադիր նայիր քարտեզը, տես, թե օվկիանոսներում ցրված ինչքա՞ն կղզիներ կան:
Լսիր բոլոր խորհուրդները, հետո արա, ինչպես կամենում ես:
Ոչ մեկի գաղտնիքը մի բարձրաձայնիր, եթե անգամ պատահաբար ես իմացել:
-Թույլ տուր ինձ, թող թռչեմ,- մարդկային լեզվով խնդրեց աղավնին:

Աշխատանք դասարանում 

,,Աներկյուղը,, հեքիաթի քննարկում։

Աղայանական օրերի ամփոփում։ 

 Սահյանական ընթերցումներ

Լրացուցիչ աշխատանք (տանը)

Սահյան

Ամպրոպից հետո

Երկինքն ավելի կապույտ է լինում,

Խոտերն ավելի կանաչ են լինում

Ամպրոպից հետո։

Ամպրոպից հետո

Ճերմակ շուշանը ավելի ճերմակ,

Կակաչն ավելի կարմիր է լինում

Եվ մեղրածաղիկն՝ ավելի դեղին։

Ամպրոպից հետո

Սարերն ավելի բարձր են երևում,

Խոր են երևում ձորերն ավելի,

Եվ տափաստաններն՝ ավելի արձակ։

Ծառերն ավելի խոնարհ են լինում

Ամպրոպից հետո,

Եվ հավքերը մեր գլխավերևում

Իրար կանչում են ավելի սրտով.

Ամպրոպից հետո

Բարի է լինում արևն ավելի,

Եվ մենք ավելի սիրով ենք իրար

Բարի լույս ասում։

Ամպրոպից հետո աշխարհը և դու

Հասկանալի եք լինում ավելի…

Հարցեր և առաջադրանքներ՝

Հարցեր և առաջադրանքներ՝

1. Գրավոր պատմի՛ր բանաստեղծությունը:
Այս բանստեղծությունը նկարագրում է, թե մեր բնությունը ինչ տեսք է ունենում ամպրոպից հետո, և ամեն մի երևույթ կամ ինչ-որ բնության մասնիկ միշտ ավելի է ծաղկում։

2. Բանաստեղծության միջից դուրս գրիր հերոսներին իրենց բնութագրող բառերի հետ. օրինակ՝ կապույտ երկինք…
Կանաչ խոտեր,ճերմակ շուշան,կարմիր կակաչ,դեղին մեղրածաղիկ,բարձր սարեր,խոր ձորեր,արձակ տափաստաններ,խոնարհ ծառեր,բարի արև։

3. Ո՞ր բառերն ու բառակապակցություններն են կրկնվում: Դրանք ի՞նչ են տալիս բանաստեղծությանը:
Բանաստեղծության մեջ կրկնվում էր ամպրոպից հետո տողը, որը բանաստեղծությանը ավելի գրագետ և հաճելի է դարձնում։

4. Ո՞ր տողերում է խտացված հեղինակի հիմնական ասելիքը՝ ստեղծագործության հիմնական գաղափարը:

Ամպրոպից հետո աշխարհը և դու

Հասկանալի եք լինում ավելի…

Իմ կարծիքով այդ բնության նկարագրությունների հիմնական ասելիքը ներկայացված է հենց այս տողերի մեջ․ այստեղ ասվում էր, որ ամպրոպից հետո դու և աշխարհը ավելի հասկանալի եք լինում։

5. Ո՞րն է այս բանաստեղծության փոխաբերական իմաստը:
Իմ կարծիքով միակ փոխաբերական իմաստով գործածված բառը դա ամպրոպն էր և ինձ թվում է՝ ինչ-որ չափով ամպրոպը նույն պատերազմն է,որը նկարագրված էր բանաստեղծության մեջ։

6.Բառարանի օգնությամբ բացատրի՛ր հավք-թռչուն, խոնարհ-լսող, տափաստան-ազատ տարածք,որը ծածկված է խոտերով  բառերը :

Տնայի .

1. Ո՞րն է «ավելորդ» տարրը’ C, Si,Ti Ge
   Ti

2. .Լրացրե՛ք հետևյալ աղյուսակը.

V խումբ

Գլխավոր ենթախումբ
1. Li՝ լիթիում
2. Na՝ նատրիում
3. K՝ կալիում
4. Rb՝ ռուբիդիում
5. Cs՝ ցեզիում
6. Fr՝ ֆրանցիում

Երկրորդական ենթախումբ
1. Au՝ ոսկի
2. Ag՝ արծաթ
3. Cu՝ պղինձ

3. Հաշվե՛ք, նյութի՝ MgO հարաբերական մոլեկուլային զանգվածը և նյութի բաղադրության մեջ առկա տարրերի զանգվածային բաժինները:
Mr(MgO)=24+16=40
W=24×1:40×100=60
W=16×1:40×100=40

4. Նոր թեմա 87էջ

Հիշի՛ր 

ՊՀ-ը  կազմված է յոթ պարբերություններից և ութ խմբերից:1−3 պարբերությունները կոչվում են փոքր, 4−6՝ մեծ, իսկ 7-ը՝ անավարտ: Պարբերությունները, բացառությամբ առաջինի, սկսվում են ալկալիական մետաղով և վերջանում իներտ գազով:

Ուղղաձիգ շարքերում՝ խմբերում  նման հատկություններով տարրերն են իրար տակ տեղադրված: Խմբերը բաժանվում են երկու ենթախմբերի՝ գլխավոր (A)  և երկրորդական  (B): 

Լրացուցիչ աշխատանք, պատասխանել հարցերին․

• Ի՞նչ  բնորոշ հատկանիշներ ունեն հոդվածոտանիների տիպի ներկայացուցիչները։

Նրանք ունեն վզիկ, կուրծք և փորիկ և ունեն խտինային ծածկույթ որը օգնում է իրենց պաշտպանվել տարբեր բաներից:

• Ի՞նչ կառուցվածք ունի միջատների շնչառական համակարգը։

փորային շնչանցքներ, փորային երկարաձիգ տրախեա, կրծքային շնչանցք, տրախեա:

• Ի՞նչ կառուցվածք ունի միջատների աչքերը։

Նրանք լինում են պարզ և բարդ

• Ինչպե՞ս է ընթանում միջնատների թերի կերպարնափոխությունը։

ձու-թրթուր-հասուն միջատ

• Ինչպե՞ս է ընթանում Միջատների լրիվ կերպարանափոխությունը։

ձու-թրթուր-հարսնյակ-հասուն միջատ