Category: Կենսաբանություն

• Ի՞նչ հիմանակն կառուցվածքային առանձնահատկություններ ունեն կաթնասունները

Կաթնասունների մարմինն ի տարբերություն այլ կենդանիների արտաքինից սովորաբար պատված է մազերով կամ բրդով: Ծնոտների վրա սովորաբար կան ատամներ: Ունեն կաթնագեղձեր և իրենց ձագերին կերակրում են կաթով: 

• Ի՞նչ նշանակություն ունեն կաթնասունները բնաության մեջ և մարդու կյանքում, բերել օրինակներ։

Դրանք մարդուն տալիս են միս, բուրդ, կաշի, կաթնամթերք, տեղափոխւմ են տարբեր իրեր և ծառայում են որպես պահապաններ:

• Ի՞նչ նպատակով են կենդանիներին անհրաժեշտ սննդառությունը

Որ ունենան հումք և էներգիա

• Որո՞նք են կենդանիների տեսակները ըստ նախընտրած սննդի։

Գիշատիչ, ամենակեր և բուսակեր

• Ի՞նչպիսի հիմնական կառուցվածք  և առանձնահատկություններ ունեն թչունները։

Նրանք ունեն փետուրներ որոնց շնորհիվ կարողանում են թռչել

• ՀՀ հանդիպող ի՞նչպիսի թռչուններ գիտեք, որոնք գրանցված են կարմիր գրքում։

կա 93 տեսակ

• Ի՞նչպես են բազմանում թռչունները

Ներքին բեղնավորմամբ

• Ի՞նչ դեր ունեն մարդու կյանքում և բնության մեջ։

Նրանց օգնությամբ պահպանվում է բնության օղակը ինչպես նաև մարդը ստանում է նրանցից ձու և միս:

• Երկկենցաղները արտաքին կառուցվածքի ինչ առանձահատկություններ գիտեք

Նրանք պատված են լորձով, նրանք ունեն հատուկ օրգաններ ռեզոնատորներ որոնք էգին գրավելու համար են:

• Ներկայացնել Հայաստանում հանդիպող երկկենցաղներին

կանչ գորտ, փոքրասիական ծառագորտ, լճագորտ, կանաշ դոդոշ, արևելյան ծառագորտ, փոքրասիական տրիտոն, սիրիական սխտորագորտ

• Ինչպե՞ս են բազմանում երկկենցաղները

Բազմացման շրջանում զարգացած ձվաբջիջները գորտընկիթի տեսքով, կոյանցքով դուրս են բերվում արտաքին միջավայր:

Սողունները ցամաքը գրաված առաջին ողնաշարավոր օրգանիզմներ են: Սողունները ցամաքային կենսապայմաններին լավագույնս հարմարվել են պատմական զարգացման ընթացքում: Ի տարբերություն երկկենցաղների՝ նրանք հիմնական կախում չունեն ջրից: Նրանք առաջացել են հնագույն երկկենցաղներից՝ ստեգոցեֆալներից: Մինչև 1 մ երկարություն ունեցող, ճահճային կենսակերպով բրածո կենդանի սեյմուրիան կարող է համարվել հնադարյան սողունների նախահայրը: Վերջինս էլ սկիզբ է տվել սողունների մյուս բոլոր հայտնի և անհետացած կամ ներկայումս գոյատևող խմբերին: Այս դասին պատկանող բոլոր կենդանիները հասուն վիճակում շնչում են միայն թոքերով:

Հետևաբար նրանց մաշկը չոր է, չի մասնակցում շնչառությանը, պատված է եղջերային թեփուկներով կամ վահանիկներով: Եղջերային ծածկույթը կատարում է պաշտպանական գործառույթ և ապահովում ջրի խնայողությունը՝ նման միջատների արտաքին խիտինային ծածկույթին: Սողունների մաշկի թեփուկային ծածկույթը չի աճում, խանգարում է աճին, իսկ սողունները նույնպես կատարում են մաշկափոխանակություն:

Սողունները ևս ունեն եռախորշ սիրտ և արյան շրջանառության երկու շրջան: Սողունների բեղմնավորումը և զարգացումը կապված չէ ջրային միջավայրի հետ:

Սողունների բեղմնավորումը ներքին է:

Սողունները դնում են պաշարային սննդանյութերով հարուստ, խիտ թաղանթով պատված, խոշոր ձվեր: Զարգացումն ուղղակի է, առանց կերպարանափոխության:

Սաղմնային հատուկ թաղանթների շնորհիվ սաղմը զարգանում է օդային միջավայրում:

Մոտավորապես 180 մլն տարի առաջ երկրագնդի վրա գերիշխում էին սողունների հնագույն տարատեսակները՝ դինոզավրերը: Նրանց ներկայացուցիչները գրավել էին բոլոր կենսամիջավայրերը՝ ջրային, ցամաքային, օդացամաքային:

Ներկայումս սողունները ապրում են հիմնականում տաք ու չոր կլիմա ունեցող երկրներում, քանի որ նույնպես սառնարյուն կենդանիներ են: Այժմ հարմարված են ցամաքային, կիսաջրային և ծովային կենսամիջավայրերում:

Ողնաշարավորների ենթատիպում սողունները բազմաքանակներից չեն, սակայն ունեն միջավայրային հարմարման բազմազանություն: Այժմ հայտնի է մոտ 7,5 հազար տեսակ:

Սողունների մեջ տարբերում ենք` կրիաներ, կոկորդիլոսներ, օձեր, մողեսներ, անհետացած դինոզավրեր:

23.jpg

Միջավայրի պայմաններին հարմարումը հանգեցրել է նրան, որ սողունները ձեռք են բերել տարածության մեջ տեղաշարժվելու տարատեսակ ձևեր և հարմարանքներ: Դրանք իրենց հերթին փոփոխել են սողունների ինչպես վերջույթների կառուցվածքը, այնպես էլ երբեմն մարմինն ամբողջապես: Այսպես.

Գեկկոնները, որոնք շարժվում են հարթ մակերեսներով, մատների եզրերին ունեն թմբիկաձև ծծիչներ, որոնցով կպչում են պատին:

Քամելեոնները, որոնք ծառաբնակ են, ունեն ճյուղերից բռնվելու աքցանանման մատներ և պոչի օգնությամբ կարող են կախվել ճյուղերից:

Թռչող վիշապիկը, որը բնակվում է Մալայան արշիպելագում, մարմնի կողքերին ունի մաշկի լայն ծալք, որի շնորհիվ ծառից ծառ թռչելիս սավառնում է օդում:

Կրիաները մատների արանքում ունեն լողաթաղանթներ:

Օձերը բացարձակապես զրկված են վերջույթներից և ունեն որդանման, սողացող մարմին:

Սողունների աչքերն ունեն կոպեր, որոնք ցամաքային միջավայրում խոնավեցնում և պաշտպանում են աչքը: Օձերի և որոշ մողեսների կոպերը միաձուլվել են և դարձել թափանցիկ:

Սողուններին ևս բնորոշ է հովանավորող և նախազգուշացնող գունավորումը:

Առաջինով նրանք ձուլվում են միջավայրին և դառնում աննկատ, իսկ երկրորդով՝ զգուշացնում իրենց վտանգավոր լինելու մասին:

Սողունների տարբեր ներկայացուցիչների մոտ մարմինը ունի խիստ տարբեր կառուցվածքային դրսևորում: Այդ բազմազանությունը պայմանավորված է կմախքի առանձնահատկություններով՝ որպես հարմարման արդյունք:

Այնուհանդերձ սողունների մարմնի ընդհանուր կառուցվածքը դիտարկենք ճարպիկ մողեսի օրինակով:

Մողեսի մարմինը կազմված է միմյանց սահուն հաջորդող գլխից, պարանոցից, իրանից և պոչից:

1. Գլուխ. սահմանազատվում է պարանոցից թմբկաթաղանթներով՝ կրում է տեսողական և լսողական զգայարանները, քթանցքերը, բերանը, գանգատուփում գտնվում է գլխուղեղը:

2. Պարանոց. ապահովում է գլխի շարժուն միացումը իրանին և լավ արտահայտված է:

3. Իրան. սահմանազատվում է պոչից հետանցքով՝ կրում է ուսագոտին և կոնքագոտին, կրծքավանդակը և հիմնական ներքին օրգանները:

4. Պոչ. բնորոշ է գրեթե բոլոր սողուններին, տարբեր տեսակների մոտ ունի տարբեր նշանակություն:

5. Վերջույթներ. բոլոր սողունները, բացառությամբ օձերի, տեղաշարժվում են առջևի և ետևի վերջույթներով:

Ցամաքային կենսակերպով պայմանավորված՝ սողունների կմախքը բավականին նման է երկկենցաղների կմախքին:

Սողունների կմախքը ունի հետևյալ հիմնական բաժինները` I. գանգ, II. ողնաշար, III. գոտիներ, IV. վերջույթներ:

I. Գանգ: Կազմված է գանգատուփից, որը պաշտպանում է գլխուղեղը և ծնոտները: Օձերի ծնոտները կարող են միմյանցից հեռանալ՝ ամբողջական սնունդ կուլ տալու հետևանքով:

II. Ողնաշար: Ունի 5 բաժին՝ պարանոցային, կրծքային, գոտկային, սրբանային, պոչային:

Պարանոցային ողերը մեկից ավել են և միմյանց հետ շարժուն հոդավորվելով՝ թույլ են տալիս գլուխը ազատ պտտել: Կրծքային և գոտկային ողերը միասին 22-ն են և իրենց վրա կրում են գոտիները: Կրծքային և գոտկային ողերին կիսաշարժուն կերպով միացած են կողերը:

Առաջին 5 զույգ կողերը կրծքային հատվածում միանում են կրծոսկրին և ձևավորում կրծքավանդակ:

III. Գոտիներ

Առջևի գոտի՝ ուսագոտի – կազմված է կենտ կրծոսկրից, զույգ անրակից, զույգ թիակից:

Հենարան է հանդիսանում առջևի վերջույթների համար:

Ետևի գոտի՝ կոնքագոտի – կազմված է միմյանց միացած երեք զույգ մասերից:

Հենարան է հանդիսանում հետևի վերջույթների համար:

IV. Վերջույթներ

Բոլոր ողնաշարավորների նման սողուններն ունեն զույգ վերջույթներ՝

• Առջևի վերջույթներ – կենտ բազուկոսկր, զույգ նախաբազկի ոսկրեր, դաստակ, 5 մատներ:
• Ետևի վերջույթներ – կենտ ազդոսկր, զույգ սրունքի ոսկրեր, թաթ, 5 մատներ:

Լրացուցիչ աշխատանք, պատասխանել հարցերին․

• Ի՞նչ  բնորոշ հատկանիշներ ունեն հոդվածոտանիների տիպի ներկայացուցիչները։

Նրանք ունեն վզիկ, կուրծք և փորիկ և ունեն խտինային ծածկույթ որը օգնում է իրենց պաշտպանվել տարբեր բաներից:

• Ի՞նչ կառուցվածք ունի միջատների շնչառական համակարգը։

փորային շնչանցքներ, փորային երկարաձիգ տրախեա, կրծքային շնչանցք, տրախեա:

• Ի՞նչ կառուցվածք ունի միջատների աչքերը։

Նրանք լինում են պարզ և բարդ

• Ինչպե՞ս է ընթանում միջնատների թերի կերպարնափոխությունը։

ձու-թրթուր-հասուն միջատ

• Ինչպե՞ս է ընթանում Միջատների լրիվ կերպարանափոխությունը։

ձու-թրթուր-հարսնյակ-հասուն միջատ

• Ձկների ի՞նչ տեսակներ են հանդիպում Հայստանում։

Սիգ, իշխան, կարմրախայտ և այլն: Դրանք պատկանում են սաղմոնանմանների կարգին:

• Նկարագրել ձկների արտաքին կառուցվածքը

Նրանց մաշկը պատված է թեփուկներով: Նրանք ունեն լողակներ որոնց օգնությամբ շարժվում են:

• Լողակները ի՞նչ դեր են կատարում ձկների կյանքում

Դրանք օգնում են նրանց տեղաշարժվել և արագություն հավաքել:

• Ի՞նչ է լողափամփուշտը

Դա հատուկ գոյացություն է որը լցվում է գազերով կամ դատարկվում է: Դրա օգնությամբ ձուկը բարձրանում է վերև կամ սուզվում է:

1․ Օղակաձև որդերի ի՞նչ տեսակներ գիտեք:

Նրանք լինում են բազմախոզան և սակավախոզան:

Անձրևորդ, պալոլո, տզրուկ և այլ:

2․ Անձրևաորդի բազմացում:

Հողային որդերը բազմանում են սեռական ճանապարհով։
Երկրագնդի որդերի բազմացումը ապահովում է հողի բարելավումը և բերրիությունը։
Հողային ճիճուների բազմացմանը նպաստում է հողում օրգանական նյութի տարրալուծման բնական ցիկլը։
Երկրագնդի որդերի վերարտադրությունը կարող է դանդաղել շրջակա միջավայրի անբարենպաստ պայմաններում կամ խախտված էկոհամակարգի պայմաններում:
Երկրագնդի որդերի վերարտադրության գործընթացի իմացությունն օգնում է գյուղատնտեսությանը ստեղծել կայուն և էկոլոգիապես առողջ գյուղատնտեսական համակարգեր:

3. Օղակաձև որդերի, որ ներկայացուցիչներն են օգտագործվում գյուղատնտեսության մեջ:

Անձրևորդը և կալիֆորնիական որդը:

4. Ի՞նչ է ռեգենեռացիան:

Վերականգնումը վնասված կամ կորցրած հյուսվածքի, օրգանի կամ օրգանիզմի վերականգնման կամ վերականգնման գործընթացն է որպես ամբողջություն: Այս գործընթացը կարող է տեղի ունենալ ինչպես բույսերի, այնպես էլ կենդանիների մոտ: Օրինակ՝ որոշ կենդանիներ կարող են վերականգնել իրենց մարմնի կորցրած հատվածները, օրինակ՝ պոչերը կամ վերջույթները։ Բժշկական համատեքստում վերականգնումը կարող է նշանակել վնասված մարդու հյուսվածքների կամ օրգանների վերականգնում վնասվածքից, հիվանդությունից կամ վիրահատությունից հետո:

5. Ժապավենաձև որդերի ի՞նչ տեսակներ գիտեք:

Էխինակոկ, եզն երիզորդ, խոզի երիզորդ և այլ:

6. Ո՞ր տեսակի մակաբույծով կվարակվենք եթե ուտենք տվյալ տեսակի մակաբույծով վարակված միս:

Կամ եզան երիզորդով կամ խոզի երիզորդով:

7. Ո՞ր տեսակի մակաբույծով կվարակվենք եթե ձեռք տանք վարակված շանը կամ կատվին :

Էխինակոկով:

8. Ֆլեշմոբ

9. Մարտ ամսվա բլոգային աշխատանք:
Անձրևորդի արտաքին և ներքին կառուցվածքը
Ժապավենաձև որդերի դաս
Օղակավոր որդեր

• Ի՞նչ է իրենից ներկայացնում ռեգեներացիան

Որ անձրևորդը կարող է բազմանալ նաև անսեռ եղանակով:Օարինակ՝ եթե անձրևորդին կիսենք դրա երկու մասերն էլ կվերածվեն երկու առանձին ամբողջական օրգանիզմների:

• Ո՞ր օրգանիզմներին են անվանում մակաբույծներ

Այն օրգանիզմները որոնք սնվում են այլ կենդանու կամ մարդու հաշվին:

• Ի՞նչ է ֆինան

Դա բշտիկ է, որը լցված է հեղուկով: Դրա ներսում գտվում են ապագա եզան երիզորդի գլխիկը և վիզը:

• Ինչպե՞ս է ընթանում եզան երիզորդի զարգացումը

Սկզբում բեղմնավորված հատվածները պոկվում են և ընկնում արտաքին միջավայր: Մեկ օրվա ընթացքում որդն անջատում է 5-ից 7 հատածներ որոնց մեջ կա ավելի քան 2 մլն ձու:

Ձվերը խոտաբույսերի հետ թափանցում են եղջերավորի օրգանիզմ, այդտեղ դուրս է գալիս թրթուռը:

Թրթուռը անցնում է աղիներ փակում աղիների պատը ու գտեղափոխվում մկաններ արյունի օգնությամբ: Այդտեղ այն դառնում է ֆինա:

Այդ ֆինան կարող է մսի վատ պատրաստված լինելու դեպքում անցնել մարդու օրգանիզմ: Այդտեղ դուրս է գալիս որդը և ամրանում աղիքի պատին դառնալով սեռական որդ:

• Մարդը ինչպե՞ս է վարակվում Էխինակոկով

Էխինակոկը ապրում է շան բարակ աղիներում: Էխինակոկը միանգամից՝ առանց միջանկյալ տիրոջ իր ձվերը դնում է շան մաշկի վրա: Մարդիկ շատ շփվելով շների հետ վարակվում են, երբ կեղտոտ ձեռքերից ձվերը անչնում են բերան, հետո աղիներ և հետո այլ օրգաններ:

• Օղակավոր որդերը ի՞նչ նշանակություն ունեն գյուղատնտեսության մեջ։

Դրանք կարող են խայծ լինել որոշ ձկներ բռնելու համար: Անձրևորդները բնակվումեն հողի մեջ և այդ ընթացքում նրանք փխրեցնում են հողը և օգնում, որ հողը շուտ բերիանա:

• Տզրուկները ի՞նչ դեր ունեն բժշկության մեջ։

Տզրուկների օգնությամբ անում են տզրուկաբուժություն

• Անձրևորդերի բազմացում